جلسه درس اخلاق: آیت الله العظمی جوادی آملی؛ شرح حکمت  131

همزمان با روز معلم

أعوذ بالله من الشيطان الرجيم

بسم الله الرحمن الرحيم

ذات اقدس الهي در  سوره مبارکه «انعام» فرمود وقتي مستمعين وحي الهي به مسجد آمدند توي پيامبر موظفي، اول، سلام عرض کني: ﴿وَ إِذا جاءَكَ الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِآياتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ﴾[1]،  ذات اقدس الهي به پيغمبر دستور داد فرمود به کساني که علاقمند به معارف قرآنياند آشنايان به معارف قرآنياند و آمدند حرف خدا را از زبان تو بشنوند، سلام بکن؛ حالا يا سلام مرا به آنها برسان اگر جزء اوحدي از اولياي الهي باشند، يا خودت سلام بکن اگر جزء اوساط باشند. اين آيه سوره مبارکه «انعام» از اوج گرفتهترين آيات قرآن کريم است که ﴿وَ إِذا جاءَكَ الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِآياتِنا فَقُلْ سَلامٌ عَلَيْكُمْ﴾، يا سلام مرا برسان يا سلام خودت را. بالاخره چه اين و چه آن، ما هم سلام خدا را به شما ميرسانيم هم سلام پيغمبر را به شما ميرسانيم، هم سلام اهل بيت را به شما ميرسانيم هم سلام وجود مبارک ولي عصر را به شما ميرسانيم که به برکت شما علماي بزرگوار اساتيد بزرگوار اگر دين در داخل ايران زنده بود به وسيله شما بود و اگر دين از داخل به خارج رفت به وسيله شماست و اگر از دانشگاههاي آمريکا الآن صداي حمايت از مظلوم برخواست به وسيله شما بود. از سخنران بزرگ و بزرگواري که محبت فرمودند حقشناسي ميکنيم از ذات اقدس الهي مسئلت ميکنيم و به وجود مبارک پيغمبر(عليه و علي آله آلاف التحية و الثناء) عرض ميکنيم حالا که خودت هم به عنوان پيام خدا هم از طرف خودت به شاگردان خودت سلام فرستادي، اميدواريم از همه اينها حمايت بکني، دعاي اينها و طلب خير اينها اين است که هم در دنيا موفق باشند هم در آخرت به برکت صلوات بر محمد و آل محمد.

اين کلمه طيبه 131 نهج البلاغه که محور بحث بود صدرش اين است که «وَ قَدْ سَمِعَ رَجُلًا يَذُمُّ الدُّنْيَا» وجود مبارک حضرت امير ديد يک کسي دنيا را مذمت ميکند که بخشي از اين کلمه حکيمانه قبلاً هم بحث شد، حضرت با او در ميان گذاشت که شما دنيا را مذمت ميکنيد اين دنيا يا بايد مثل خود مار و عقرب باشد که زيانبار است يا بايد مثل مردم فاسق و فاجر باشد که معصيت­کار هستند و به ديگران ضرر ميرسانند؛ دنيا نه از قبيل مار و عقرب است که زيانکار باشد و زيانبار، و نه از قبيل مردم خلافکار است که دروغ بگويند و غارتگري کنند و امثال ذلک. من دنيا را شرح بدهم تا بدانيد که دنيا اينطور نيست تا شما او را مذمت کنيد.

اگر منظور شما از دنيا آسمان و زمين و دريا و ص حرا و امثال ذلک است، اينها موجودات الهياند، نِعَم الهياند، آيات الهياند، جز خير و برکت چيزي از اينها صادر نيست؛ نه از دريا شر برميخيزد نه از صحرا، نه از بيابان و نه از خيابان، اينها خير محض هستند که نيازهاي بشر را تأمين ميکنند، موجودات الهياند، آيات الهياند، هر کدام ميتوانند دفتر معرفتي باشند؛ اما خيانتهاي اعتباري و ضررهاي اعتباري و دروغهاي اعتباري و اختلافها و اينها هم که از دنيا سر نمی­زند؛ هر کاري که در دنيا رخ ميدهد او علناً در طَبق اخلاص به شما نشان ميدهد - هم خوشيها و رخدادهاي شيرين را هم رخدادهاي تلخ را -. فرمود: «كَمْ عَلَّلْتَ ... وَ كَمْ مَرَّضْتَ»؛ تمريض يعني مريضي را پرستاري کردن. تعليل يعني معلول و بيماري را درمان کرد. فرمود او هم تمريض کرد، پدرت مريض شد مادرت مريض شد بچهات مريض شد تو پرستار آنها بودي به تو نشان داد. هم تعليل کرد معلولها را به تو نشان داد پدرت معلول شد مادرت معلول شد فرزندانت معلول شدند همه اينها را پرستاري کردي. «كَمْ عَلَّلْتَ ... وَ كَمْ مَرَّضْتَ».

اگر اينها درگذشتند و مرحوم شدند، مَصرع اينها آرامگاه اينها قبر اينها را با دست تو کَند و اينها را با دست تو در قبر گذاشت  و اينها را به تو نشان داد. هيچ خلافي نکرد. هيچ بدي را پنهان نکرد و آثار و برکات و خيراتي هم که به تو رسيد از او رسيد. پس دنيا صد درصد رحمت و برکت است. زمين اينطور است، آسمان اينطور است. دريا اينطور است صحرا اينطور است. اين رفتار تو نسبت به دنياست که اضافهطلب هستي، بيجاطلب هستي، حق ديگري را ميخواهي بگيري، حق ديگري را ميخواهي ندهي، اين دنياي توست. تو گرفتار کار خودت هستي، يک؛ بد کاري کردي. دو: اين بدي را به ديگري تهمت زدي، بايد درمان کني.

پس دنيا هيچ نقصي ندارد. به دليل اينکه آنهايي که نه بيراهه رفتند نه راه کسي را بستند وجيه در دنيا و آخرت شدند. قرآن کريم درباره مسيح دارد که ﴿وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ﴾[2]يعني آبرومند. اينکه نبوت نيست اينکه امامت نيست که مخصوص گروه خاصي باشد. اين آبرومندي دنيا و آخرت که نصيب عيساي مسيح شد که ﴿وَجِيهًا فِي الدُّنْيَا وَالْآخِرَةِ﴾ آن درجه اگر مخصوص آن حضرت بود، اصل آبرومندي مقدور همه هست شما هم بگوييد: ﴿ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً﴾.  دو تا آيه در سوره «بقره» در کنار هم است، فرمود مردان الهي ميگويند ﴿ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً﴾ اما ديگران ميگويند ﴿رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا ﴾اين دو تا آيه در کنار هم است. آن آيه اولي اين است که مردان الهي ميگويند ﴿ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَقِنَا عَذَابَ النَّارِ﴾[3]» اما ﴿مَنْ يَقُولُ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا﴾ [4]، حسنه را ندارند، به حلال و حرام کاري ندارند، به زشت و زيبا کاري ندارند. اين هر دو آيه در کنار هم است.

اگر کسي خواست راه انبيا را برود که وجيه در دنيا و آخرت بشود، بايد وجيه عند الله باشد. اينکه درباره اهل بيت(عليهم السلام) توسل ميکنيم که «يَا وَجيِهاً عِندَ اللهِ»[5] توجه به ما کن، مشکل ما را حل کن، از همين راه است. پس ما هم ميتوانيم وجيه در دنيا و آخرت بشويم  به دليل همين درخواستي که کرديم؛ لذا حضرت فرمود که آيا دنيا تو را فريب داد يا تو فريب دنيا را خوردي؟ حالا که نه مثل مار و عقرب است که زيان تکويني داشته باشد، نه مثل اختلاسيها و دروغگوها و زيرميزيها و امثال ذلک است که گناهان اعتباري داشته باشد، نه آن است و نه اين، جز طيب و طاهر بودن چيزي در دنيا نيست. دنيا مسجد اولياي الهي است دنيا معبد مردان الهي است. دنيا محل به مقام رسالت رسيدن مرسلان الهي است. دنيا محل به مقام ولايت رسيدن اولاي الهي است. از اين بهتر؟ هر کس به جايي رسيد در همين سرزمين رسيد. مسجد اولياي الهي است مصلّاي ملائکه است. اين مصلّاي ملائکه يعني چه؟ آنها هم صلاتي دارند و عبادتي دارند. ملائکه آسمان يک صلاتي دارند «منهم رکّع منهم سجّد» [6] ملائکه زيادي در زمين کار ميکنند مدبرات امرند. کرام الکاتبيناند که با ما هستند. يک عده برنامه روز دارند يک عده برنامه شب دارند. نامههاي اعمال را ميبرند دستورهاي جديد ميآورند. اينها فرشتگاناند، اينها که أکل و شرب ندارند ولي عبادت دارند. عبادتشان هم در همين سرزمين است. فرمود اين دنيا مسجد احبّاي الهي است مصلّاي ملائکة الرحمن است جايي از اين بهتر؟

پس بنابراين دنيا جا براي زحمت نيست. اگر کسي خداي ناکرده بيراهه برود يا راه ديگري را ببندد و اين را به حساب دنيا بياورد دو تا  خلاف کرده است: يکي اينکه بد کرده، يکي اينکه بدي خود را به ديگري تهمت زده است. در روز قيامت دنيا ميبينيد يک عده چقدر از او تعريف ميکنند؛ آنهايي که صالحانه زندگي کردند سيره و سنت آنها اين بود که ﴿ رَبَّنَا آتِنَا فِي الدُّنْيَا حَسَنَةً وَفِي الْآخِرَةِ حَسَنَةً﴾ با اين نوع زندگي کردن در دنيا، در آخرت مدح دنيا را به صورت علني انجام می­دهند. يک عدهاي هم همانطور که در دنيا دنيا را مذمت ميکردند در آخرت هم مذمت ميکنند، در حالي که هيچ گناهي براي دنيا نيست. دنيامسجد احبّاي الهي است. دنيا مصلّاي ملائکة الرحمن است. از اين بهتر؟

پرسش: اوليای خدا دنيا را هم مذمت کرده­اند؟

پاسخ: وجود مبارک حضرت امير سخنگوي آنهاست. همانطوري که قرآن «يفسر بعضه بعضا»، اولياي الهي هم ِکلماتشان «يفسر بعضه بعضا» سخنگوي قرآن حضرت امير است. سخنگوي اهل بيت حضرت امير است. خود حضرت امير ميفرمايد به اينکه قرآن کلام خداست «فَاسْتَنْطِقُوهُ» از قرآن حرف بشنويد مستمع قرآن باشد «وَ لَنْ يَنْطِقَ لَكُمْ‏»، او که با شما حرف نميزند «أُخْبِرُكُمْ عَنْه‏»[7] من سخنگوي قرآنم. ميگوييد نه، «فَاسْتَنْطِقُوهُ»! شما آن سامعهاي که قرآنشنو باشد را نداريد، آن را بستيد. « فَاسْتَنْطِقُوهُ وَ لَنْ يَنْطِقَ لَكُمْ أُخْبِرُكُمْ عَنْه» من سخنگوي قرآنم. درباره اهل بيت هم همينطور است. وقتي که کلمات نوراني حضرت امير شروع ميشود، تشريح کلمات چهارده معصوم است. خدا غريق رحمت کند شيخنا الاستاد مرحوم الهي قمشهاي را ايشان فرمود که به ما گفتند که شما چرا اين قدر به فلک و آسمان و روزگار بد ميگوييد؟ فرمود ما دستمان به اينها(افراد بد) نميرسد به فلک بد ميگوييم، وگرنه فلک کاري با ما نکرده است. خدا غريق رحمتش کند گفت دست ما به اينها نميرسد که حقّ خودمان را از اينها بگيريم، آن وقت به آسمان ميپردازيم به روزگار ميپردازيم. خدا غريق رحمتش کند.

اگر ائمه(عليهم السلام) ميفرمايند دنيا اينطور است و ذات اقدس الهي خود دنيا را به پنج قسمت تقسيم کرده که در سوره «حديد» بود ﴿أَنَّمَا الْحَيَاةُ الدُّنْيَا لَعِبٌ‌ وَ لَهْوٌ وَ زِينَةٌ وَ تَفَاخُرٌ بَيْنَکُمْ‌ وَ تَکَاثُرٌ﴾[8]  .  در سوره ديگر فرمود دنيا لهو است و لعب[9]؛ همين تخميس را به تثنيه تبديل کرده. بعد شرح داد که آنچه شما انجام ميدهيد دنياست. رفتاري که شما انجام ميدهيد دنياست. بعضيها هشتاد سال کمتر يا بيشتر بودند، ميگويند ما اصلاً در دنيا نبوديم براي اينکه نه بيراهه رفتند نه راه کسي را بستند. آنکه هيچ کار خلافي نميکند که اهل دنيا نيست. پس دنيا يک معناي اعتباري دارد که فريبکار است يک معناي تکويني هم دارد. معناي تکويني دنيا که آسمان و زمين و هوا و فضا و اينها هستند، هيچ نقصي ندارد.

در همين کلمه 131 وجود مبارک حضرت امير فرمود که هم تمريض کرد هم تعليل کرد «كَمْ عَلَّلْتَ ... وَ كَمْ مَرَّضْتَ»، همه اينها را فرمود بعد آرمگاه گذشتگان شما را هم به شما نشان داد. بعد فرمود به اينکه يک عده در قيامت وضع دنيا را مذمت ميکنند، آنها کسانياند که خودشان عمداً بيراهه رفتند و يک عده هستند که در قيامت از دنيا قدرداني ميکنند براي اينکه از دنيا برای همين قيامت بهرههاي فراواني بردند. حديثي که اينها دارند مربوط به عمل خودشان است، آنها هم که حديثي دارند مربوط به عمل خودشان است.

ما اميدواريم همانطوري که فرمودند اين نظام به برکت خونهاي پاک شهدا بساط صهيونيست و امثال صهيونيست را کاملاً بردارد و ذات اقدس الهي به نصرت مظلومهايي که در غزه و امثال غزه به سر ميبرند قيام کند و عزيزاني که در دانشگاههاي ايران و آمريکا و ساير کشورهاي غربي و شرقي به حقطلبي غزه و امثال غزه قيام کردند مورد عنايت حق تعالي باشند. به فرد فرد شما حوزويان بزرگان و شما اساتيد گرانقدر سعادت و سيادت دنيا و آخرت مرحمت کند. روح مطهر امام راحل و شهدا مخصوصاً شهيد مطهري را با شهداي کربلا محشور کند و اين نظام الهي را سالماً به دست صاحب اصلياش وجود مبارک ولي عصر تقديم کند.

«غفر الله لنا و لکم و السلام عليکم و رحمة الله و برکاته»

[1] . سوره انعام، آيه54.

[2] . سوره آل عمران، آيه45.

[3] . سوره بقره، آيه201.

[4] . سوره بقره، آيه200.

[5] . بحارالانوار، ج99، ص247الی 249.

[6] . ر.ک: نهج البلاغه، خطبه اول.

[7] . الكافي، ج‏1، ص61.

[8] . سوره حديد، آيه20.

[9] . سوره انعام، آيه32.