اعوذ بالله من الشيطان الرجيم

بسم الله الرحمن الرحيم

«الحمد لله رب العالمين و صلّي الله علي جميع الأنبياء و المرسلين سيّما خاتمهم و أفضلهم محمّد (صلّي الله عليه و آله و سلّم) و أهل بيته الأَطيبين الأَنجبين سيّما بقيّة الله في العالمين بِهم نَتولّيٰ و مِن أعدائِهم نَتبرّءُ اِلي الله».

مقدم شما اساتيد، فضلا، بزرگواران حوزوي و دانشگاهي، عزيزان سپاهي، بسيجي، برادران و خواهران ايماني را گرامي مي‌داريم. از ذات اقدس الهي مسئلت مي‌کنيم آنچه خير و صلاح و فلاح دنيا و آخرت شما و عموم علاقه‎مندان به قرآن و عترت است، ذات اقدس الهي اعطا کند.

بحث‌هاي روز پنج‌شنبه در نامه‌هاي وجود مبارک حضرت امير(سلام الله عليه) به نامه هفتاد و هشتم رسيديم. اين نامه مربوط به همان جريان اموي‌هاست که قرآن به سر گذاشتند و در جريان حکميت، ابوموساي اشعري را بر وجود مبارک اميرالمؤمنين تحميل کردند. مستحضريد اصرار اسلام که جامعه بايد عاقل باشد و تعبير لطيف رسول گرامي(عليه و علي آله آلاف التّحية و الثّناء) که فرمود: «طَلَبُ‏ الْعِلْمِ‏ فَرِيضَةٌ»،[1] نه «فريضٌ» که بارها به عرض شما رسيد، اينجا مبتدا مذکر، خبر که نمي‌تواند مؤنث باشد. اين «تاء» تاي تأنيث نيست، اين «تاء» تاي مبالغه است. اگر تاي مبالغه نبود، مي‌فرمود: «طلب العلم واجبٌ أو فريضٌ». اگر خدا بخواهد انساني را به عنوان جانشين خود در زمين خلق کند مي‌گويد: «إني جاعلٌ في الارض خليفاً»، نه ﴿خَلِيفَةً﴾،[2] مي‌خواهد کسي که جامعيت علمي و عملي داشته باشد اين تاي مبالغه را آن‎جا اضافه بکند و گرنه آدم که مؤنث نيست. بارها به عرض شما رسيد که حسين بن علي(سلام الله عليه) به همان معنا عقيله بني‌هاشم است که زينب(سلام الله عليها) است که اين روزها سالروز ولادت آن حضرت است. اين «تاء» تاي مبالغه است؛ مثل تاي «علامة»، نه تاي تأنيث. اين قدر بِفَهم شدن بر مردم واجب است که نفرمود: «طلب العلم واجبٌ»، نفرمود: «طلب العلم فريضٌ»؛ فرمود: «طَلَبُ‏ الْعِلْمِ‏ فَرِيضَةٌ». اگر اين علم و عقل و شعور نباشد، جامعه اگر رهبري مثل علي بن ابيطالب داشته باشد، يقيناً شکست مي‌خورد. اين نامه همان است. اين رساله العجب را که بارها به عرض شما رسيد، در مجموعه کنز الفوائد کراجکي يک رساله شصت، هفتاد صفحه‌اي است که خيلي مفصّل نيست. اسم اين رساله به نام العجب، «تعجّبٌ»، اين است. کتاب قوانين صاحب قوانين را مي‌گويند قوانين، براي اينکه فصل‌هاي آن به نام «قانونٌ، قانونٌ» است يا کتاب مرحوم بوعلي به نام قانون است؛ چون فصل‌هاي آن «قانونٌ، قانونٌ» است.

 فصل‌هاي اين رساله «عجبٌ، عجبٌ» است، تحليلي ندارد. مي‌گويد در مدينه دو تا داستان اتفاق افتاد که شگفت‌انگيز است: داستان اوّل اين است که بعد از رحلت رسول گرامي(عليه و علي آله آلاف التّحية و الثّناء) علي بن ابيطالب که بعد از آن حضرت اوّلين شخصيت جهان اسلام بود علماً و عملاً، صديقه کبريٰ(سلام الله عليها) که اوّلين بانوي علمي و عملي و قرآني اسلام است، چندين شب و روز همين فاطمه(عليها سلام) مردم همين مدينه را دعوت کرد فرمود: بياييد علي بن ابيطالب را ياري کنيد. هيچ کس جواب نداد! بعد از جريان عثمان و قيام مردم به پذيرش ولايت حضرت امير(سلام الله عليه)، زني که او را همه شما مي‌شناسيد، در همين مدينه قيام کرد، گفت علي بن ابيطالب را بکُشيد هزارها نفر شمشير کشيدند، «عجبٌ»! در همين مدينه![3] اين بزرگوار در اين رساله تحليل نمي‌کند، اصلاً اسم رساله به نام «عجبٌ» است. مگر شما علي را نمي‌شناختيد؟ عظمت او، علم او، زهد او، تقواي او؟! در هر جبهه‌اي که علي بود پيروزي بود. در يکي از جبهه‌هاي جنگ دست راست حضرت علي آسيب ديد، پرچم افتاد، عده‌اي از رزمندگان همان جبهه اين پرچم را بلند کردند، حضرت فرمود: «فَضَعُوهُ فِي يَدِهِ الشِّمَال‏»؛[4] «فان شماله خَير من أيمانکم»؛ اين پرچم را بگذاريد دست چپ علي. دست چپ علي از دست راست شما بالاتر است، اين علي بود. اين طور نبود که در خفا زندگي کند. در حضر و سفر همه او را ديدند. صديقه کبريٰ(سلام الله عليها) هم که پيغمبر دست او را مي‌بوسيد اين را هم که ديدند. هر وقت صديقه کبريٰ(سلام الله عليها) وارد محضر پيغمبر مي‌شد: «قَامَ إِلَيْهَا»،[5] نه «قام لها». گاهي انسان وقتي مهمان بيايد، به احترام مهمان بلند مي‌شود. گاهي به استقبال او مي‌رود. پيغمبر به استقبال فاطمه مي‌رفت، نه تنها به احترامش بلند مي‌شد، اين پيغمبر بود و آن هم فاطمه بود. اينها را مردم مي‌ديدند. «قَامَ إِلَيْهَا»، نه «قام لها». اين فاطمه و آن هم علي(صلوات الله و سلامه عليهما) هيچ کس ياري‌اش نکرد. بعد عايشه را هم که مي‌شناختيد، اين دعوت کرد که بياييد علي بن ابيطالب را بکُشيد، جنگ جمل را راه انداخت، آن همه خون! حضرت از اين صحنه ناله مي‌کند و گِله مي‌کند. اين است که مي‌بينيد مرحوم کليني(رضوان الله تعالي عليه) گرچه دست ما از علم مرحوم کليني کوتاه است، اين بزرگوار چقدر عالم و خردمند بود، کتابي از اين بزرگوار در دست ما نيست فقط همين حديث است، اين هشت جلدي. گاهي هم فرمايشات ايشان هست. ايشان يک خطبه نوراني هشت، ده صفحه‌اي دارد آخرين سطري که مرحوم کليني دارد اين است، مي‌گويد: «إِذْ كَانَ‏ الْعَقْلُ‏ هُوَ الْقُطْبَ الَّذِي عَلَيْهِ الْمَدَارُ وَ بِهِ يُحْتَجُّ وَ لَهُ الثَّوَابُ وَ عَليْهِ الْعِقَابُ»؛[6] مرحوم ميرداماد[7] که آن خطبه را شرح کرده، به اين يک سطر که رسيده مايه گذاشته تا بفهمد و بفهماند. حرف کليني اين است که قطب فرهنگي يک ملّت فهم اوست، عقل اوست. «إِذْ كَانَ‏ الْعَقْلُ‏ هُوَ الْقُطْبَ الَّذِي عَلَيْهِ الْمَدَارُ»؛ مدار فرهنگي يک ملّت عقل آن ملّت است. «إِذْ كَانَ‏ الْعَقْلُ‏ هُوَ الْقُطْبَ الَّذِي عَلَيْهِ الْمَدَارُ وَ بِهِ يُحْتَجُّ»؛ تمام استدلال‌ها در محور عقل است، تمام ثواب‌ها در مدار عقل است، تمام عِقاب‌ها در محور بي‌عقلي است. اگر آن عقل نباشد، همين رساله عجب در هر عصر و مصري نوشته مي‌شود.

در چنين فضايي وجود مبارک حضرت امير نامه‌اي براي ابوموساي اشعري مي‌نويسد، در بحبوحه جنگ صفين؛ عمروعاص از يک طرف، معاويه را تزريق مي‌کند که اين قرآن را به سر نيزه بگذار! آن روز که قرآن چاپ نشده بود، يک؛ فراوان هم نبود، دو؛ چند برگي از قرآن را اينها در روي نيزه گذاشتند و گرنه اينکه مي‌گويند قرآن‌ها را بر بالاي نيزه گذاشتند که نبود، مگر آن‎جا چندتا قرآن بود؟ اين اوراقي از قرآن را روي اين نيزه‌ها گذاشتند. مي‌گفتند «بيننا و بينهما القرآن». عمروعاص بعد از آن دسيسه اين را پيش‌بيني کرد که بر فرض اگر علي بن ابيطالب(سلام الله عليه) حکميت را بپذيرد از طرف اموي‌ها چه کسي برود و از طرف آنها چه کسي بيايد؟ هر دو را نشستند نقشه کشيدند. خود عمروعاص که طراح اصلي اين قسمت بود گفت اگر حکميت را پذيرفت من بايد از طرف حکومت شما يا دولت شما يا جمعيت شما حَکم باشم و آن شيخ کم‌سواد بي‌خِرد؛ يعني ابوموساي اشعري او بايد بيايد. اين دو تا کار را ما بايد انجام بدهيم.

حضرت امير در اين فضا، اين نامه دردآلود را براي ابوموسي مي‌نويسد. اين هفتاد و هشتمين نامه نهج البلاغه است و تمام نامه هم در همين هشت، ده سطر است؛ چون بعضي از نامه‌ها را مرحوم سيد رضي گزينش مي‌کند؛ مثلاً نامه‌اي که ده صفحه است يا کمتر يا بيشتر، مختصر مي‌کند؛ آن خطبه نوراني که به حضرت گفته شد: «صِفْ‏ لِيَ‏ الْمُتَّقِين‏»، حضرت گفت و گفت و شنونده، «فَصَعِقَ هَمَّامٌ صَعْقَةً كَانَتْ نَفْسُهُ‏ فِيهَا»،^[8] آن خطبه نوراني تقريباً بيست صفحه است که هفت، هشت صفحه‌ آن را مرحوم سيد رضي نقل کرد و بخشي را هم در جاهاي متفرّق نقل کرد و گرنه يکسره آن خطبه را نقل نکرد. نامه‌ها هم همين طور است گاهي گزينش مي‌کند، ولي اين نامه هفتاد و هشتم را گزينش نفرمودند، هر چه هست مرقوم فرمودند.

اصرار عمروعاص اين بود که حَکميت را بر حکومت علوي تحميل کند، يک؛ خود از طرف معاويه و حکومت معاويه حاکم بشود، دو؛ از طرف حضرت امير(سلام الله عليه) ابوموساي اشعري را برگزينند، سه. اين يک مثلث نفوذي سه‌جانبه بود. درباره خودش به مقصد رسيد، خود را به عنوان حَکم از طرف معاويه حُکم گرفت بعد از اينکه فرمانروايي مصر را از معاويه گرفت و در جيب خود گذاشت. با اين نامه وارد صحنه شد؛ يعني اين خريد و فروش دين به اين صورت شد؛ دين را صريحاً فروخت و آن سند را گرفت در جيب گذاشت وارد صحنه حَکميت شد و گرنه حاضر نبود چنين صافِ صاف بيايد شش‌دانگ دينش را بفروشد. بنا شد که در اين حَکميت اگر حکومت اموي پيروز شد او استاندار مصر بشود و شد؛ اين کار را کرد.

 اما عمده نفوذ در دستگاه علوي است، چگونه حضرت را وادار کردند که حاکم شدن و حَکميت ابوموساي اشعري را امضا کند؟! حضرت فرمود ابن عباس بايد باشد. او به ما نزديک‌تر است شاگرد من است، حرف‌هاي مرا بهتر درک مي‌کند، ساليان متمادي ابن عباس تفسير را خدمت حضرت امير مي‌خواند، گفت او شاگرد من است و بهتر حرف مرا مي‌فهمد. ابوموساي اشعری آن خِرَد را ندارد؛ نه خرَد فردي را دارد، نه از خرَد جمعي استفاده مي‌کند. حضرت امير فرمود: بسيار خب! حالا اگر ابن عباس نشد ابوالأسود دئلي؛ ابوالأسود دئلي هم شاگرد حضرت امير بود ادبيات را نزد او خواند، اسم چيست؟ فعل چيست؟ حرف چيست؟ ما که در عرب يک کتاب قوانين ادبي مدوّن عرب نداشتيم. ذوقي بود، شعري بود، ادبياتي بود ذهني، نه مدوّن خارجي که قابل تدريس باشد. به برکت قرآن و افرادي مثل حضرت امير(سلام الله عليه) ادبيات عرب رايج شد. اين کتاب‌هاي ادبي عرب را، چه نحو چه صرف، چه معاني چه بيانش قسم مهمّ آن را ايراني‌ها نوشتند، اينها بعد از اسلام نوشته شده است. اصرار وجود مبارک حضرت امير اين بود که ابن عباس بايد از طرف ما حاکم باشد. اوّلاً ما حاکميت را قبول نداريم؛ بر فرض هم باشد او بايد بشود. نشد ابوالأسود دئلي باشد. گفتند نه آن و نه اين، الا و لابد ابوموسي اشعري باشد! حضرت از حُمق او باخبر بود؛ لذا اين نامه را مرقوم فرمود. در بحبوحه اين جريان، نامه را براي ابوموساي اشعري نوشت.

نوشت اين نامه‌اي است از علي بن ابيطالب امير مؤمنين(سلام الله عليه) «إلى أبي موسی الأشعري جواباً في أمر الحكمين» که اين نامه را «سعيد بن يحيى الأموي» در کتاب المغازي نقل کرد. در طليعه نامه، حضرت اوّل به نام خدا و اينهاست؛ بعد فرمود: «فَإِنَّ النَّاسَ قَدْ تَغَيَّرَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ عَنْ كَثِيرٍ مِنْ حَظِّهِمْ»؛ انقلابي قيام شده، پيغمبري قيام کرده، جنگ‌هايي شده، فتوحاتي شده، غديري پيش آمده، مردم خيلي ترقّي کردند؛ اما خيلي‌ها برگشتند. «فَإِنَّ النَّاسَ قَدْ تَغَيَّرَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ عَنْ كَثِيرٍ مِنْ حَظِّهِمْ فَمَالُوا مَعَ الدُّنْيَا وَ نَطَقُوا بِالْهَوَی»؛ اين دو اثر، اين دو غدّه بدخيم جاهليت را قرآن گفت و خطّ بطلان بر آن کشيد؛ گفت اين غدّه بدخيم فکري اين است که اينها بر مدار گمان حرکت مي‌کنند، يک؛ غدّه ديگر اين است که در مقام عمل، با ميل حرکت مي‌کنند، نه با عقل عملي. ﴿إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ﴾، در بخش انديشه. ﴿وَ ما تَهْوَي الْأَنْفُسُ﴾،[9] در بخش انگيزه! وقتي مي‌خواهند فکر کنند، از مرحله مظنّه ديگر بالاتر نمي‌روند؛ با اينکه ﴿وَ إِنَّ الظَّنَّ لا يُغْني‏ مِنَ الْحَقِّ شَيْئاً﴾.[10] اين در بخش جزم. ما يک جزم داريم که دستگاه آن را عقل نظري به عهده دارد و يک عزم که هيچ ارتباطي بين عزم و جزم نيست، اين مربوط به يک قوه ديگر است، آن مربوط به يک قوه ديگر است؛ اين برای انگيزه است آن برای انديشه است، اين در بخش عقل عملي است آن در بخش عقل نظري است. گرچه ده‌ها کار را مشترک انجام مي‌دهند، ولي در مرزبندي علمي مرز اينها جداست. فرمود در مرز عمل، با هوي تصميم مي‌گيرند؛ در مرز انديشه، با گمان فکر مي‌کنند، ﴿إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ﴾، يک؛ اين «إن» هم که «إن» نافيه و مفيد حصر است، در جمله بعد هم حصر است و مورد محذور است: ﴿وَ ما تَهْوَي الْأَنْفُسُ﴾.

 فرمود: جاهليت اين است، ما آمديم هر دو را اصلاح کرديم. گفتيم: ﴿إِنَّ الظَّنَّ لا يُغْني‏ مِنَ الْحَقِّ شَيْئاً﴾، تا مي‌توانيد در مدار علم حرکت کنيد. بعد هم گفتيم: «أَعْدَي عَدُوِّكَ نَفْسُكَ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ»،[11] اگر بخواهيد به مقصد برسيد بايد بر هوس پا بگذاريد؛ چون هيچ دشمني بدتر از هوس نيست. دشمن بيرون از ما زمين مي‌خواهد و معدن مي‌خواهد و حداکثر جان ما را مي‌خواهد؛ اما اين هوس که با معادن ما و با مال ما کار ندارد؛ اين هوس در درجه اوّل با دين ما کار دارد، بعد با آبروي ما. اگر کسي را ـ خداي ناکرده ـ بي‌دين کرد، اين طور نيست که او را رها کند. اين را «مسلوب الحيثية» مي‌کند و بي‌آبرو مي‌کند بعد مي‌اندازد دور. اين دو تا کار برای هوس است؛ لذا وجود مبارک پيغمبر(عليه و علي آله آلاف التّحية و الثّناء) فرمود بدترين دشمن، همين هوس است: «أَعْدَي عَدُوِّكَ نَفْسُكَ الَّتِي بَيْنَ جَنْبَيْكَ». اين نه از ما خانه و باغ و راغ مي‌خواهد، نه معدن نفت و گاز مي‌خواهد. از ما اوّل دين، بعد آبرو، بي‌حيثيت مي‌کند. چندين روايت اين دو حيثيت را گوشزد کرد؛ اما قرآن کريم فرمود: ﴿إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلاَّ الظَّنَّ﴾، اين را ما بايد به علم تبديل کنيم بگوييم: «طَلَبُ‏ الْعِلْمِ‏ فَرِيضَةٌ»، نه «فريضٌ»، تا ظن رخت بربندد. ﴿وَ ما تَهْوَي الْأَنْفُسُ﴾، بايد بگوييم که ﴿قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ٭ ... الَّذِينَ هُمْ عَنِ اللَّغْوِ﴾ کذا، «و الَّذِينَ هُمْ عَنِ الهوي کذا»، «الَّذِينَ هُمْ عَنِ کذا». اينجا هم فرمود: «فَمَالُوا مَعَ الدُّنْيَا» اين مربوط به بخش عمل و انگيزه آنها «وَ نَطَقُوا بِالْهَوَی» که برابر آن سخنگوي هوس شدند.

 بعد فرمود: «وَ إِنِّي نَزَلْتُ مِنْ هَذَا الْأَمْرِ مَنْزِلًا مُعْجِباً»؛ من چيزي، يک جريان شگفت‌انگيزي ديدم، ما خيلي از صدر اسلام فاصله نگرفتيم. آن شگفت اين است: «اجْتَمَعَ بِهِ أَقْوَامٌ أَعْجَبَتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ»؛ خودپسندي و غرور؛ خودشان را مي‌پسندند، فکر خودشان را مي‌پسندند. اين ﴿فِي قُلُوبِهِم مَرَضٌ﴾[12] بود، من مي‌خواهم اينها را درمان کنم، مي‌ترسم اين زخم چرکين به صورت زخم کهنه و خون بسته دربيايد و کار از علاج بگذرد، من با چه اين را درمان کنم؟ با قتل که نمي‌شود، با کشتن که نمي‌شود. نه با عدل من، اينها آدم مي‌شوند، نه با قتل اينها، کاري از پيش مي‌رود. من مشکل جدّي دارم. اين را در نامه‌اي براي ابوموسي نوشت. «اجْتَمَعَ بِهِ أَقْوَامٌ أَعْجَبَتْهُمْ أَنْفُسُهُمْ وَ أَنَا أُدَاوِي مِنْهُمْ قَرْحاً»؛ زخمي را من دارم معالجه مي‌کنم؛ چون زخم کهنه بدانيد درمانش در سابق بسيار مشکل بود. اين اوّل زخم بود بعد به صورت يک خون بسته درآمد. «أَخَافُ أَنْ يَكُونَ عَلَقاً»؛ به صورت يک علقه دربيايد به صورت يک خون بسته دربيايد، من کجايش را ببينم درمان کنم؟

چون قبلاً هيچ راهي نداشتند، داغ مي‌کردند. در آن بخش از خطبه نهج البلاغه که بحث آن قبلاً گذشت. فرمود: «فَآخِرُ الدَّوَاءِ الْكَي‏»؛[13] اين «کِيْ» ناقص يايي است و مشدّد هم هست. «کِيْ»، «کَوي يَکوِي»، ﴿فَتُكْوَي بِهَا جِبَاهُهُمْ﴾، هم «عين الفعل» آن حرف علّه دارد هم «لام». مشدّدش مي‌شود «کِيْ». اينکه جناب حافظ مي‌گويد: «علاجِ کيّ کنمت کآخر الدواء الکيّ»،[14] نه «علاج، کِي کنم»! «علاجِ کيّ کنمت کأخر الدواء الکي»، اين اشاره به خطبه نوراني حضرت امير است. «کِيْ»؛ يعني داغ کردن. حضرت در آن بخش فرمود کِيْ داغ مي‌کنم. گاهي داغ هم اثر ندارد. آن ﴿فَتُكْوَي بِهَا جِبَاهُهُمْ وَ جُنُوبُهُمْ﴾ که در سوره «توبه» است درباره جهنم است، نه دنيا. اينجا فرمود: من چه کار بکنم اينها را؟

بعد فرمود ابوموسي! تمام منطقه اسلامي را بگرديد، هيچ کسي بهتر از من جامعه را به وحدت دعوت نمي‌کند. از حق مسلّم خودم در سقيفه گذشتم، براي اينکه جامعه اختلاف پيدا نکند. از من بهتر چه کسي را پيدا مي‌کنيد که مردم را به وحدت دعوت بکند؟ «لَيْسَ رَجُلٌ فَاعْلَمْ»؛ ابوموسي بدان! اين جمله معترضه است. «لَيْسَ رَجُلٌ فَاعْلَمْ أَحْرَصَ [النَّاسِ‏] عَلَی جَمَاعَةِ أُمَّةِ مُحَمَّدٍ(عليه و علي آله آلاف التّحية و الثّناء) وَ أُلْفَتِهَا مِنِّي»؛ هيچ کس در امت اسلامي بيش از من و پيش از من، مردم را به وحدت دعوت نکرده و نمي‌کند. «أَبْتَغِي بِذَلِكَ حُسْنَ الثَّوَابِ»؛ البته برکات دنيايي دارد، تمدّن دنيايي دارد، رفاه دنيايي دارد، امنيت دنيايي دارد، امانت دنيايي دارد؛ ولي من اينها را تحت الشّعاع حُسن ثواب «لقاء الله» مي‌دانم؛ در کنار آن ثواب «لقاء الله» البته اين برکات هم هست. «أَبْتَغِي بِذَلِكَ حُسْنَ الثَّوَابِ وَ كَرَمَ الْمَآبِ». بعد فرمود: من آن وعده‌اي که در زمان حکومتم به اين ملّت دادم، به آن وعده عمل مي‌کنم: «وَ سَأَفِي بِالَّذِي وَأَيْتُ‏ عَلَی نَفْسِي»؛ آنچه تعهد سپردم عمل مي‌کنم.

 اما تو حالا بنا شد که اينها بر من تحميل کردند که ابن عباس نه! ابوالأسود دُئَلي نه! تو به عنوان حاکم و حَکم از طرف ما بروي وارد ميدان صفين بشوي، حَکَميت را به عهده بگيري. «وَ إِنْ تَغَيَّرْتَ عَنْ صَالِحِ مَا فَارَقْتَنِي»؛ اينجا که نزد ما بودي اين حرف‌ها را قبول داشتي، وقتي بروي با عمروعاص و ساير سياسيون شام برخورد کني و وضع تو عوض بشود، «وَ إِنْ تَغَيَّرْتَ عَنْ صَالِحِ مَا فَارَقْتَنِي عَلَيْهِ» بدان اين شقاوت است «فَإِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ نَفْعَ مَا أُوتِيَ مِنَ الْعَقْلِ وَ التَّجْرِبَةِ»؛ جهنم بعد از بي‌خردي و حماقت است. اين احمق است که به جهنم مي‌رود. فرمود عقل را که قطب فرهنگي است به تعبير کليني، اين را کسي از دست بدهد، تجربه را که اين هم بخشي از تعقلات است از دست بدهد، مي‌شود شقي. «فَإِنَّ الشَّقِيَّ مَنْ حُرِمَ نَفْعَ مَا أُوتِيَ مِنَ الْعَقْلِ وَ التَّجْرِبَةِ». بعد فرمود: من که حسابم جداست؛ حالا چه قبول کني چه نکول کني، براي من فرقي نمي‌کند، من همان علي سابق هستم. «وَ إِنِّي لَأَعْبَدُ أَنْ يَقُولَ قَائِلٌ بِبَاطِلٍ وَ أَنْ أُفْسِدَ أَمْراً قَدْ أَصْلَحَهُ اللَّهُ»؛ من به خودم اجازه نمي‌دهم که دستم به بيت‌المال دراز بشود يا حرف باطل بزنم به ديگري اجازه بدهم، حواستان جمع باشد! اگر فريب دادي يا فريب خوردي من همان علي سابق هستم. سابق و لاحق من يکي است، به خودم اجازه نمي‌دهم حرف بد بزنم، مال برای خودم را درست کنم. ابن ابي الحديد اين را نقل کرد که هر هفته وجود مبارک حضرت امير وارد بيت‌المال مي‌شد، شخصاً «يَكْنِسُ بَيْتَ الْمَال‏»؛[15] شخصاً جارو مي‌کرد، آن روز که بانک و مانند آن نبود. همين طلا و نقره بود؛ نه اوراق بهادار بود، نه سکه. سکه زمان عمربن عبدالعزيز به راهنمايي امام باقر(سلام الله عليه) زده شد در عرب‌ها؛ البته در امپراطوري ايران و غير ايران سکه بود؛ اما در عرب‌ها نبود. هر کس مي‌خواست معامله بکند يک شمش از طلا مي‌برد، يک مثقال طلا يا دو مثقال طلا مي‌داد، قدري گوشت مي‌گرفت قدري نان مي‌گرفت. حضرت به همين شيخ ابله ابوموسي نوشت: من به خودم «وَ إِنِّي لَأَعْبَدُ أَنْ يَقُولَ قَائِلٌ بِبَاطِلٍ»؛ حرف باطل در محکمه ما ممنوع است. «وَ أَنْ أُفْسِدَ أَمْراً قَدْ أَصْلَحَهُ اللَّهُ»؛ خودم ـ معاذالله ـ کاري انجام بدهم که خدا آن را اصلاح کرده در قرآن دستور داده راهنمايي کرده، خودم بيراهه بروم اجازه نمي‌دهم به خودم، به ديگري هم اجازه حرف بد نمي‌دهم. «فَدَعْ [عَنْكَ‏] مَا لَا تَعْرِفُ»؛ چيزي را که نمي‌داني نگو. «فَإِنَّ شِرَارَ النَّاسِ طَائِرُونَ إِلَيْكَ»؛ نه تنها عمروعاص، باند مستور و مخفي عمروعاص اينها پرکشان پرکشان مي‌آيند تو را در اين حکَميت فريب بدهند. «طَائِرُونَ إِلَيْكَ بِأَقَاوِيلِ السُّوءِ»؛ مواظب باش، همين طور هم شده. همين عمروعاص او را فريب داده و او همان قصّه انگشتر و تشکيلات و خلع علي بن ابيطالب ـ معاذالله ـ و گفتند ما هر دو را خلع مي‌کنيم بعد خود جامعه تصميم بگيرد؛ اين انگشتر را از دست درآورد گفت من علي را ـ معاذالله ـ خلع کردم او هم انگشتر را در دستش گذاشت و گفت من معاويه را نصب کردم، جنگ صفين به آن صورت تمام شد. هنوز آن جنگ تمام نشده بود که وجود مبارک حضرت امير در جريان شب نوزدهم و بيست و يکم شربت شهادت نوشيد.

اين عصاره نامه وجود مبارک حضرت امير است که به صورت نامه 78 آمده و هر روز مي‌تواند اين نامه براي ما زنده باشد. الآن مهم‌ترين مسئله ما، گذشته از مسائل سياسي ما که ديانت است وحدت است اينهاست؛ مسئله دعا و نيايش است. اين قدر که در روايات ما آمده که خدا دعا را مستجاب مي‌کند، خدا دعا را رد نمي‌کند، چگونه است که اين ناله‌هاي ما را رد مي‌کند؛ باراني اين کشور نياز دارد، تقريباً يک ماه مانده به اينکه زمستان هم تمام بشود. با ناله، با خواهش، در دعاها در قنوت‌ها از ذات اقدس الهي بخواهيم خدايا! تو را به صحف آسماني‌ات قَسم! تو را به انبيا قَسم! تو را به اوليا قَسم! تو را به علي و فاطمه و حسن و حسين قَسم! تو را به علي و محمد و جعفر و موسي و علي و محمد و علي و حسن و حجت(عليهم صلواتک) قَسم! باران رحمت را بر ما نازل بفرما!

دعاها را در حق همه مؤمنين مستجاب بفرما!

نظام ما، رهبر ما، مراجع ما، دولت و ملّت و مملکت ما، وحدت ما، حيثيت ما، آبروي ما را در سايه وليّ عصر خود حفظ بفرما!

خطر سلفي‌ها و داعشي‌ها و تکفيري‌ها را به استکبار و صهيونيسم برگردان!

روح مطهّر امام راحل و شهدا را با اولياي الهي محشور بفرما!

دعاي جانبازان را، معلولين را در حق همه ما مستجاب بفرما!

خدايا اينها دل‌شکسته‌اند، خودت هم فرمودي دل‌شکسته اگر دعا کند، دعايش مستجاب است. اگر دعاي ما مستجاب نمي‌شود، دعاي اين عزيزاني که بيست سال، 25 سال، سي سال، در کنار بستر بيماري در سايه اثر آن ترکش‌هايي که در جنگ تحميلي خوردند، به برکت دعاهاي آنها اين مملکت را از هر خطري نجات مرحمت بفرما!

اين نظام را تا ظهور صاحب اصلي‌اش از هر خطري محافظت بفرما!

فرزندان ما و جوانان ما را تا روز قيامت، از بهترين شيعيان اهل بيت عصمت و طهارت قرار بده!

«غفر الله لنا و لکم و السلام عليکم و رحمة الله و برکاته»