جلسه درس اخلاق (1392/05/24)

دانلود فایل صوتی
 

اعوذ بالله من الشيطان الرجيم

بسم الله الرحمن الرحيم

الحمد لله ربّ العالمين و صلّي الله علي جميع الأنبياء و المرسلين و الأئمة الهداة المهديين سيّما خاتم الأنبياء و خاتم الأوصياء(عليهما آلاف التحيّة و الثناء) بهم نتولّي و من أعدائهم نتبرّءُ الي الله!

مقدم شما مهمانان بزرگوار, علما, فضلا, عزيزان دانشگاهي و برادران و خواهران ايماني را گرامي مي‌دارم. اعمال و عبادات ماه پرفضيلت , مبارك رمضان ـ ان‌شاءالله ـ از همه شما به احسن وجه پذيرفته شده باشد و فضايل عيد سعيد فطر را ـ ان‌شاءالله ـ همه شما با جلال و شكوه ادراك كرده باشيد!

مستحضريد كه ماه مبارك رمضان آن‌طوري كه در برخي از منابع ديني ما آمده براي آن است كه انسان به صورت يك فرشته در بيايد تنها اين نيست كه گناه نكند و نسوزد، نسوختن و به جهنم نرفتن كَف برنامه‌هاي ديني است عدّه زيادي هستند كه در قيامت به جهنم نمي‌روند كودك‌ها جهنم نمي‌روند ديوانه‌ها جهنم نمي‌روند كفاري كه در مناطق دوردست هستند و احكام دين به آنها نرسيده جهنم نمي‌روند جهنم نرفتن و نسوختن كَف زندگي ديني است اين هنر نيست, بهشت رفتن هم بهره اوساط مؤمنين است. شما مي‌بينيد اين مسئله به قدري مهم است كه از كتاب‌هاي معقول به كتاب‌هاي نقلي آمده خب همه شما و ما شنيديم كه جواهر از كتاب‌هاي بزرگ فقهي ماست اين فقيه نامور در اين كتاب فقهي، اول كتاب صوم دارد كه در فضيلت روزه همين بس كه انسان شبيه فرشته مي‌شود[1] مرحوم آقا سيّد محمدكاظم(رضوان الله عليه) هم كه نام او را هم شنيديد در كتاب شريف العروةالوثقي در بخش فضايل روزه‌هاي مستحبي همين فرمايش صاحب جواهر را دارند كه در فضيلت روزه همين بس كه انسان شبيه فرشته مي‌شود[2] خب اگر كسي شبيه فرشته شد نه بيراهه مي‌رود نه راه كسي را مي‌بندد كشور مي‌شود كشور وليّ عصر.

مطلب ديگر آن است كه براي ماه مبارك رمضان يك استقبال است و يك بدرقه, استقبالش را كه ـ ان‌شاءالله ـ انجام داديد در اواخر ماه شعبان ـ ان‌شاءالله ـ روزه گرفتيد. بدرقه ماه مبارك رمضان اين است كه گفتند شش روز بعد از عيد فطر مستحب است انسان روزه بگيرد كه اين ماه باعظمت را بدرقه كند سرّش آن است كه اين ليلهٴ قدر تنها خودش سلامت نيست بلكه كلّ ماه را سالم نگه مي‌دارد و محور سلامت قرار مي‌دهد شما در دعاي نوراني امام سجاد(سلام الله عليه) كه درباره وداع ماه مبارك رمضان است آنجا مي‌بينيد وجود مبارك امام سجاد مي‌فرمايد اين ماه ـ نه فقط شب قدر, اين ماه ـ «مِن كلّ أمرٍ سلام» است[3] يعني از شب قدر, سلامت توسعه پيدا مي‌كند به كلّ ماه مبارك رمضان مي‌رسد و چون كلّ ماه مبارك رمضان طبق روايات, «رأس‌السّنه»[4] و «غرّةالشهور» است[5] اول سال, ماه مبارك رمضان است, اگر اين اول سال اين «رأس‌السّنه» اين «غرّةالشهور» سالم بود كلّ سال سالم است.

مطلب اساسي آن است كه ما كه در دنيا زندگي مي‌كنيم به حسب ظاهر خيال مي‌كنيم بيداريم اما در روايات ما در دعاهاي ما به ما گفتند از خدا بخواهيد كه شما را بيدار كند در دعاي ماه مبارك رمضان هست كه «نبّهني فيه عن نومة الغافلين»[6] در مناجات شعبانيه هست كه خدايا «لم يكن لي حول فانتقل به عن معصيتك إلاّ في وقتٍ أيقظتني»[7] طبق بيان نوراني اميرمؤمنان(سلام الله عليه) كه فرمود: «الناس نيامٌ فإذا ماتوا انتبهوا»[8] اكثري مردم خواب‌اند وقتي مُردند بيدار مي‌شوند اين اصل اول.

همه ما كه خوابيم رؤياهايي داريم خيلي از ماها خواب مي‌بيند كه فلان مال را پيدا كرده فلان سِمت را پيدا كرده فلان علم را پيدا كرده, فلان كتاب را نوشته، اينها را ما در رؤياها مي‌بينيم يعني وقتي مي‌خوابيم رؤيايي داريم در رؤيا اين چيزها را مي‌بينيم اين هم اصل دوم; وقتي صبح بيدار شديم مي‌بينيم دست ما خالي است اين سه اصل نشان مي‌دهد كه اين حديث را بايد تفسير كرد فرمود: «الناس نيامٌ فإذا ماتوا انتبهوا» فرمودند شما خواب كه مي‌بينيد, صبح كه بيدار شديد دستتان خالي است خيلي‌ها خيال مي‌كنند چيز دارند يا خيال مي‌كنند باسوادند خيال مي‌كنند روحاني‌اند همه ما اين‌طور هستيم هنگام مرگ دست آدم خالي است مي‌بينيم ما عمري زحمت كشيديم درس خوانديم بحث كرديم چيزي همراه ما نيست كم نبودند عالمان دين كه هنگام پيري «آنها كه خوانده‌ام همه از ياد من برفت»[9] شدند اين ﴿وَمِنكُم مَن يُرَدُّ إِلَي أَرْذَلِ الْعُمُرِ لِكَيْ لاَ يَعْلَمَ مِن بَعد عِلْمٍ شَيْئاً﴾[10] نكره در سياق نفي است يعني برخي‌ها در دوران كهنسالي و فرتوتي به جايي مي‌رسند كه همه خوانده‌هايشان از يادشان مي‌رود. برخي‌ها مال فراهم كردند از دست مي‌دهند برخي‌ها علم فراهم كردند از دست مي‌دهند برخي‌ها مقام فراهم كردند از دست مي‌دهند فرمود خيلي‌ها خواب‌اند وقتي مُردند بيدار مي‌شوند مي‌بينند چيزي همراهشان نيست با چه چيزي بروند؟! مهم‌ترين حرفي كه انبيا(عليهم السلام) آوردند كه زير اين آسمان، حرفِ آنهاست و احدي هم اين حرف را نزده اين است كه انسان يك دشمن دارد و آن مرگ است و انسان در مصاف با اين دشمن بر اين دشمن پيروز مي‌شود مرگ را مي‌ميراند نه مرگ, او را بميراند اين حرف را غير از انبيا چه كسي آورده، ماييم كه مرگ را اماته مي‌كنيم نه مرگ, ما را از پا در بياورد چون مرگ, پوسيدن نيست از پوست به در آمدن است ما از پوست به در مي‌آييم از قفس به در مي‌آييم و براي ابد هستيم. اين غائله مرگ كه دشمن توانفرساي ماست در درگيري و مصارعه با ما زمين مي‌خورد ما آن را از پا در مي‌آوريم وارد برزخ مي‌شويم ديگر مرگي نيست وارد صحنه قيامت مي‌شويم ديگر مرگي نيست ان‌شاءالله وارد بهشت مي‌شويم ديگر مرگي نيست ما مرگ را اماته مي‌كنيم نه مرگ, ما را. خيلي‌ها هستند كه هر شب قرآن به سر دارند از بس اين كتاب شيرين است از بس اين كتاب قوي است خدا كه نفرمود «كلّ نفس يذوقها الموت» هر كسي را مرگ مي‌چشد فرمود هر كسي مرگ را مي‌چشد ﴿كُلُّ نَفْسٍ ذَائِقَةُ الْمَوْتِ﴾[11] خب معلوم است هر ذائقي، مذوق را از پا در مي‌آورد هضم مي‌كند شما يك ليوان شربت يك استكان چاي يك ليوان آب را كه نوشيديد آن شما را از پا در مي‌آورد يا شما آن را هضم مي‌كنيد ذائق, مذوق را از پا در مي‌آورد هضم مي‌كند و نابودش میکند ما مرگ را هضم مي‌كنيم نه مرگ, ما را. مي‌بينيد حرفي كه انبيا(عليهم السلام) آوردند حرف تازه است حرف نو است الآن هم كه علم پيشرفت كرده اينها خيال مي‌كنند مرگ, آخر خط است و انسان مي‌پوسد در حالي كه انسان از پوست به در مي‌آيد ما براي اينكه وقتي از پوست به در آمديم و اين قفس را شكستيم, با دست پر برويم بايد بيدار باشيم وقتي بيدار شديم مي‌بينيم كه چه چيزي رفتني است چه چيزي ماندني است چه چيزي براي ماست چه چيزي براي ما نيست به دنبال چه چيزي داريم مي‌گرديم اين بيان نوراني علي‌بن‌ابي‌طالب(عليه أفضل صلوات المصلّين) كه فرمود: «العلماء باقون ما بَقِي الدهر»[12] در حقيقت دو جمله است يعني اولاً عالِم بشويد بعد ماندگار بشويد اينها به حسب ظاهر جمله خبريه است ولي به داعي انشا القا شده نه اينكه خبر داد اين‌چنين هستند نه, منظور اين است كه عالِم بشويد (يك) ماندني بشويد (دو) نپوسيد. خب اگر اين جمله‌ها, جمله‌هاي تحصيلي است نه حصولي و به حسب ظاهر خبريه است ولي به داعي انشا القا شده يعني بكوشيد عالِم بشويد بكوشيد بمانيد كم نبودند عالماني كه الآن بعد از گذشت صدها سال روزانه هزاران بار نامشان برده مي‌شود هزاران بار مي‌گويند قال الشهيد(رحمه الله), قال العلاّمه(رحمه الله), قال المحقّق(رحمه الله) اينها بركات است كسي هفتصد سال قبل از دنيا رفته, الآن روزي چند هزار مرتبه مي‌گويند فلان شخص(رحمه الله) چنين گفت, اين كم است؟! انسان مي‌تواند به چنين جايي برسد به ما فرمودند شما باقي باشيد مي‌توانيد باقي باشيد. بيان قرآن كريم اين است كه فرمود گرچه اين كتاب ﴿هُديً لِلنَّاسِ﴾[13] است چه زن چه مرد چه نوجوان چه سالمند همه مي‌توانند از قرآ‌ن استفاده كنند اما اين قرآن تذكره است براي ﴿اوْلوا الْأَلْبَابِ﴾[14] يعني اولوا‌الألباب بشويد لُب پيدا كنيد مغز پيدا كنيد آنچه براي شما نيست به دنبال آن نرويد آنچه از دست دادني است آن را فراهم نكنيد وقتي كه بيدار شديد مي‌بينيد چيزي در دستتان نيست «الناس نيامٌ فإذا ماتوا انتبهوا» وقتي هنگام مرگ فرا رسيد مي‌بينند چيزي دستشان نيست اما مردان الهي هر چه فراهم كردند با آنهاست اگر كسي جزء ﴿أُولُوا بَقِيَّةٍ﴾ شد لقب پرافتخار وليّ عصر را تصاحب كرد اين هر چه فراهم كرد مي‌ماند. اين كلمه بقيّةالله از اوصاف برجسته وجود مبارك وليّ عصر(ارواحنا فداه) است بله, اما همه انبيا همه ائمه(عليهم السلام) بقيّةالله هستند و در قرآن كريم اگر از عده‌اي به عنوان ﴿أُولِي الْأَبْصَارِ﴾,[15] ﴿أُوْلِي الْأَلْبَابِ﴾,[16] «اولي النّهي»[17] و مانند اينها ياد كرده است از آنها به عنوان ﴿أُولُوا بَقِيَّةٍ﴾ هم ياد كرده است از عالمان دين به عنوان بقيّةالله ياد كرده منتها آن‌كه قلّه اين حقيقت است وجود مبارك وليّ عصر(ارواحنا فداه) است آنها كه در دامنه اين قلّه‌اند و شاگردان اين قلّه‌اند آنها هم بقيّةالله‌اند فرمود: ﴿فَلَوْلاَ كَانَ مِنَ الْقُرُونِ مِن قَبْلِكُمْ أُولُوا بَقِيَّةٍ﴾[18] فرمود چرا ﴿أُولُوا بَقِيَّةٍ﴾ يعني كساني كه از بقا برخوردارند جلوي اينها را نگرفتند؟! از عالمان دين به عنوان ﴿أُولُوا بَقِيَّةٍ﴾ ياد مي‌كند مثل اينكه از كساني به ﴿أُوْلِي الْأَلْبَابِ﴾ ياد مي‌كند, به ﴿أُولِي الْأَبْصَارِ﴾ ياد مي‌كند, به «اولي النّهي» ياد مي‌كند, پس ما مي‌توانيم راهي را كه وليّ عصر(ارواحنا فداه) رفته است كه در قله است برويم و تابع آنها باشيم اگر تابع آنها شديم خب همين سهم را به ما مي‌دهند منتها هر كسي به اندازه سهم خودش, در ﴿أُوْلِي الْأَلْبَابِ﴾ شدن, در ﴿أُولِي الْأَبْصَارِ﴾ شدن, در ﴿أُولُوا بَقِيَّةٍ﴾ شدن همين است اگر بيان نوراني ذات اقدس الهي در قرآن كريم درباره عالمان دين اين است كه اينها ﴿أُولُوا بَقِيَّةٍ﴾ هستند آن‌گاه وجود مبارك امير المؤمنين(سلام الله عليه) از عالمان دين به عنوان «العلماء باقون ما بَقِي الدهر» ياد مي‌كند. همه فرمايشات آنها اين‌طور است كه از قرآن كريم گرفتند منتها استنباط بعضي‌ها آسان است بعضي سخت, همه فرمايشاتشان بالأخره از قرآن كريم است فرمود اينها باقيان دين‌اند پس مي‌شود كاري كرد كه بيدار بشويم به ما گفتند «موتوا قبل أن تموتوا» آن بزرگواري كه گفت: «مات زيدٌ زيد اگر فاعل بود»[19] فرمود شما نگاه نكن ببين اديب چه مي‌گويد, نگاه كن ببين قرآن چه مي‌گويد, وقتي «مات زيدٌ» را به نحوي دادي كه تركيب بكن مي‌گويد «مات» فعل, «زيد» فاعل, وقتي به يك مفسّر دادي, به يك حكيم دادي مي‌گويد فاعل آن است كه «يصدر عنه الفعل» اين شخص كه مورد فعل است نه مصدر فعل, مگر مرگ, فعلِ آدم است اديب به دنبال رفع و نصب مي‌گردد. وجود مبارك رسول گرامي(عليه و علي آله آلاف التحيّة و الثناء) فرمودند: «موتوا قبل أن تموتوا»[20] اين مي‌شود موت ارادي, آن‌كه شهوت را مي‌ميراند, غضب را مي‌ميراند, هوس را مي‌ميراند به حيات طيّبه مي‌رسد اين مي‌شود «مات زيدٌ», اگر موت ارادي باشد آن حديث را عمل كرده باشد بله «مات» فعل, «زيد» فاعل, اما اگر موت طبيعي باشد كه قلبش ايستاده اين ديگر فعل و فاعل نيست اين در حقيقت موردِ فعل است نه مصدر فعل. ما براي اينكه بيدار بشويم به ما فرمودند: «موتوا قبل أن تموتوا», «حاسبوا أنفسكم قبل أن تحاسبوا و زنوا قبل أن توزنوا»[21] خيلي‌ها هستند كه در هفته چند بار خودشان را وزن مي‌كنند كه اضافه وزن دارند يا ندارند وزنشان چقدر است فرمود خودتان را با ترازوي حق وزن كنيد ما ترازو فرستاديم ﴿وَالْوَزْنُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُّ﴾[22] شما با حقيقت با قرآن با عترت خودتان را وزن كنيد اگر ان‌شاءالله ﴿مَن ثَقُلَتْ مَوَازِينُهُ﴾[23] شد ﴿فَهو فی عيشة راضية﴾[24] اگر ـ خداي ناكرده ـ ﴿خَفَّتْ مَوَازِينُهُ﴾[25] شد اين را جبران كنيد. بنابراين ماه مبارك رمضان براي اين كار بود و براي حفظ ماه مبارك رمضان هم مراقبت لازم است هم فرصت‌هاي فراواني هست اين‌چنين نيست كه مخصوص ماه مبارك رمضان باشد گفتند كسي وارد سرزمين وحي شد مُحرِم شد در حج يا عمره جزء ضيوف‌الرحمان است ايام اعتكاف در مسجد ماند اين دوران آزموني است تعهّدي كرده دوران آزموني است حرم رفتن و احرام بستن اينها جزء مراحلي است كه انسان از عنوان ضيوف‌الرحمان مي‌تواند بهره ببرد اين راه براي هميشه باز است اگر ماه مبارك رمضان نتوانستيم مهمان خدا بشويم در طول سال مي‌شود ميزبان خدا بود خدا فرمود يكي از اين دو كار را بكنيد اينها به عنوان مانعةالخلو هستند كه جمع را شايد يا من را دعوت كنيد يا به دعوت من بياييد اگر من شما را دعوت كردم در ماه مبارك رمضان هست در سرزمين وحي هست كه جزء ضيوف‌الرحمان هستيد شما مرا دعوت كرديد هر وقت دعوت بكنيد من مي‌آيم «أنا عند المنكسرة قلوبهم»[26] گرچه همه جا ذات اقدس الهي حضور و ظهور دارد اما فرمود اگر قلبي شكست من مهمان آن قلبم، پس اين راه دارد, اين هم تحصيلي است نه حصولي; نبايد منتظر باشيم كه ـ خداي ناكرده ـ يك بيماري پيش بيايد قلب ما بشكند بگوييم «يا الله» اينها تحصيلي است واجبِ مطلق است مقدماتش وجودي است نه وجوبي نه اينكه هر وقت قلبت شكست, بلكه دل خود را بشكن, مگر نمي‌خواهيد مهمان دعوت كنيد وقتي انسان به اينجا رسيد كه از غير خدا كاري ساخته نيست و روشن هم نيست كه ما چه وقت مي‌رويم و هيچ كاري هم از دست ما ساخته نيست و همه كارها را هم او دارد اداره مي‌كند اين انكسار قلب جلوي تكبّر و خودخواهي و بداخلاقي در منزل و بداخلاقي اجتماعي را مي‌گيرد «أنا عند المنكسرة قلوبهم» بنابراين ما بخواهيم مهمان خدا بشويم در اختيار خود ما نيست در زمان و زمين مخصوصي است ولي بخواهيم ميزبان خدا بشويم هر روز در اختيار ماست فرمود هر وقت كه قلبتان شكست و يافتيد كه از شما كاري ساخته نيست من آنجا حضور دارم.

اميدواريم خداي سبحان به بركت قرآن و عترت هم ما را مهمان خودش قرار بدهد هم ميزباني ما را بپذيرد هم اعمال و عبادات امت اسلامي را به احسن وجه بپذيرد هم فيض ضيوف‌الرحماني را ـ ان‌شاءالله ـ براي همه گسترش بدهد!

من مجدداً مقدم شما بزرگواران مخصوصاً علما و فضلاي محفل را گرامي مي‌دارم از ذات اقدس الهي مسئلت مي‌كنيم به همه ما سعادت و سيادت دنيا و آخرت مرحمت بفرمايد!

پروردگارا امر فرج وليّ‌ات را تسريع بفرما! نظام ما, رهبر ما, مراجع ما, ملت و مملكت ما و حوزه و دانشگاه ما (همه) را در سايه وليّ‌ات حفظ بفرما! روح مطهر امام راحل و شهداي انقلاب و جنگ را با انبيا و اوليا محشور بفرما! بيداري اسلامي خاورميانه را به مقصد نهايي برسان! اختلاف خانمان‌برانداز مصر و امثال مصر را به اتحاد و وحدت اسلامي مبدّل بفرما! خطر بيگانگان مخصوصاً استكبار و صهيونيسم را به خود آنها برگردان! مشكلات مملكت مخصوصاً در بخش مسكن و اقتصاد و ازدواج جوان‌ها را در سايه وليّ‌ات برطرف بفرما! فرزندان ما را تا روز قيامت از بهترين شيعيان اهل بيت عصمت و طهارت قرار بده! اين كشور وليّ عصر را تا ظهور آن حضرت از هر خطري محافظت بفرما!

«غفر الله لنا و لكم و السلام عليكم و رحمة الله و بركاته»

[1] . جواهرالكلام, ج16, ص181.

[2] . العروة الوثقي (السيد اليزدي), ج2, ص241.

[3] . الصحيفة السجادية, دعاي 45.

[4] . تهذيب‌الأحكام, ج4, ص333.

[5] . الكافي, ج4, ص66.

[6] . اقبال‌الأعمال, ص109.

[7] . اقبال‌الأعمال, ص686.

[8] . خصائص‌الأئمه (سيدرضي), ص112.

[9] . ديوان سعدي, غزل 421.

[10] . سوره حج, آيه 5.

[11] . سوره آل‌عمران, آيه 185؛ سوره انبياء, آيه 35؛ سوره عنکبوت, آيه 57.

[12] . نهج‌البلاغه, حكمت 147.

[13] . سوره بقره, آيه 185.

[14] . سوره ص, آيه 29.

[15] . سوره حشر, آيه 2.

[16] . سوره بقره, آيه 179.

[17] . ر.ك: سوره طه, آيات 54 و 128.

[18] . سوره هود, آيه 116.

[19] . مثنوي معنوي, دفتر سوم, بخش 177.

[20] . تفسير ابن‌عربي, ج1, ص60; تفسير المحيط الأعظم و البحر الخضم, ج1, ص59.

[21] . محاسبةالنفس (سيد‌بن‌طاووس), ص13.

[22] . سوره اعراف, آيه 8.

[23] . سوره قارعة, آيه 6.

[24] . سوره قارعة, آيه 7.

[25] . سوره اعراف, آيه 9؛ سوره مؤمنون, آيه 103؛ سوره قارعة, آيه8.

[26] . منيةالمريد (شهيد ثاني), ص123; التفسير الكبير, ج25, ص30.