أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم

﴿إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً (5) عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَها تَفْجیراً (6) یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطیراً (7) وَ یُطْعِمُونَ الطَّعامَ عَلی‏ حُبِّهِ مِسْکیناً وَ یَتیماً وَ أَسیراً (8) إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُریدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً (9) إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَریراً (10) فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً (11) وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً (12) مُتَّکِئینَ فیها عَلَی الْأَرائِکِ لا یَرَوْنَ فیها شَمْساً وَ لا زَمْهَریراً (13) وَ دانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلالُها وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلیلاً (14) وَ یُطافُ عَلَیْهِمْ بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَکْوابٍ کانَتْ قَواریرَا (15) قَواریرَا مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوها تَقْدیراً (16) وَ یُسْقَوْنَ فیها کَأْساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبیلاً (17) عَیْناً فیها تُسَمَّی سَلْسَبیلاً (18)﴾.

این سوره مبارکه «انسان» أبرار را معرفی می‏کند. در بخش‏هایی از قرآن کریم خدای سبحان بِرّ را معنا کرد، بَرّ را معرفی کرد به عقیده صائب و عمل صالح؛ ﴿لَیْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا وُجُوهَکُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَ الْمَغْرِبِ وَ لکِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ﴾ و کذا و کذا.[1] بِرّ و بَرّ هر دو را در آن آیه روشن کرد هم معنای بِرّ و نیکی را تبیین کرد و هم کسانی که به این معنا موصوف‏اند معرفی کرد بعد پاداش آنها را هم ذکر کرد اما این سوره یک خصیصه‏ای دارد، این سوره قبل از اینکه عمل خارجی اینها را ذکر بکند، بهشت‏منشی بودن اینها را ذکر می‏کند. بدون «واو» عطف بحث آخرت را با دنیا گره می‏زند می‏گوید أبرار کسانی‏اند که از چشمه‏های بهشت آب می‏نوشند به نذرشان وفا می‏کنند مسکین را سیر می‏کنند اسیر را سیر می‏کنند یتیم را سیر می‏کنند. چون این چنین است خدا در قیامت پاداش فراوانی به اینها می‏دهد اوصاف بهشت را ذکر می‏کند. این ﴿إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً ٭ عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَها تَفْجیراً ٭ یُوفُونَ بِالنَّذْرِ﴾ یعنی چه؟ اینها همه فعل مضارع است مفید استمرار است می‏گوید أبرار از چشمه بهشت استفاده می‏کنند نذرهایشان را وفا می‏کنند، اینکه قبل از آخرت است. عنایت بفرمایید که این خصیصه چه می‏خواهد بگوید؟ ﴿إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ﴾ «کأس» یعنی آن ظرف پر، ظرف خالی و لیوان خالی را کأس نمی‏گویند ﴿مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً﴾ معنایش این نیست که مزه او مزه کافور می‏دهد معنایش این است که مقداری از کافور ممزوج آن شده است آن کافور چیست؟ نام چشمه خاصی است ﴿عَیْناً﴾ این ﴿عَیْناً﴾ بیان آن کافور است ﴿کانَ مِزاجُها کافُوراً﴾ این منصوب است، آن ﴿عَیْناً﴾ بیان این کافور است؛ یعنی مقداری از آن چشمه ممزوج اینهاست آن خالص برای مقربین است مشابه این تعبیر در تعبیرات دیگر است. ﴿کانَ مِزاجُها﴾ یعنی چند قطره از کافور در این چشمه است کافور چیست؟ ﴿عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ﴾ آن بندگان ویژه که ﴿یُفَجِّرُونَها تَفْجیراً﴾. بعد بلافاصله بدون «واو» عطف می‏فرماید اینها به عهدشان و نذرشان وفا می‏کنند اینها مسکین را سیر می‏کنند یتیم را سیر می‏کنند اسیر را سیر می‏کنند اینکه هنوز برای دنیاست. بعد از اینکه اینها را فرمود آن‏گاه می‏فرماید: ﴿فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ﴾ جزای اینها این است که در قیامت مصون از هر خطرند با چهره بشّاش در قیامت محشور می‏شوند چون در قرآن کریم افراد را مشخص کرد فرمود: ﴿وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ ٭ إِلی‏ رَبِّها ناظِرَةٌ﴾ بعضی از چهره‏ها شاداب‏اند و به طرف خدایشان نگران‏اند نه چشمشان ناضر است چهره اینها ناضر است معلوم می‏شود که دیدن مادی منظور نیست. این روشن است یعنی آنچه را که بعد از ﴿إِنَّما نُطْعِمُکُمْ﴾ می‏فرماید که ﴿فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً ٭ وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً﴾ و این آیاتی که خوانده شد معنایش روشن است یعنی ذات اقدس الهی به این ذوات قدسی این برکات را در قیامت می‏دهد. اما قبل از اینکه وفای نذر و اطعام مسکین و یتیم و اسیر ذکر بشود به صورت فعل مضارع مفید استمرار می‏فرماید ابرار از چشمه کافور می‏نوشند به عهدشان وفا می‏کنند؛ آیا این تجسم اعمال است؟ یا این ناظر به این است که هم‏اکنون اینها در بهشت‏اند؟ یا ناظر به این است که برای اینها صحنه، صحنه بهشت است؟ به هر حال این جزای آخرت نیست جزای آخرت را بعد ذکر می‏کند. یک بیان نورانی از پیغمبر(صلی الله علیه و آله و سلم) رسیده است که فرمود: «بَادِرُوا إِلَی رِیَاضِ الْجَنَّةِ» بروید به طرف پارک‏های بهشت این همه پارک بهشت هست چرا نمی‏روید؟ «بَادِرُوا إِلَی رِیَاضِ الْجَنَّةِ» یعنی باغ‏های بهشت عرض کردند که «وَ مَا رِیَاضُ الْجَنَّةِ»؟ فرمود: «حَلَقُ الذِّکْر»[2] آنجا که بحث تفسیر و فقه و احکام و اخلاق و دین الهی است آنجا پارک است چرا نمی‏روید؟ بعضی‏ها می‏روند علم حصولی نصیبشان می‏شود، بعضی‏ها می‏روند این مطالب را مشاهده می‏کنند آن وقت در بهشت‏اند خیلی خوشحال‏اند هرگز نمی‏نالند اعتراضشان را می‏کنند امر به معروفشان را می‏کنند نهی از منکر را دارند ولی خوشحال‏اند فرمود بروید در پارک بهشت. عرض کردند کجا پارک بهشت است؟ کجا باغ بهشت است؟ فرمود آنجا که نام خدا و پیغمبر و اهل بیت است بهشت است. می‏بینید این آیه پیام دیگری دارد این آیه دارد که ابرار از چشمه بهشت می‏نوشند به نذرشان وفا می‏کنند مسکین و یتیم و اسیر را سیر می‏کنند این وصف دنیای اینهاست. بعد می‏فرماید که ﴿فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ﴾ پاداش آخرتی اینها را ذکر می‏کند. در این روایت‏های معروف تقریباً سی روایت را نقل کردند بیشتر هم هست که «أَنَا مَدِینَةُ الْعِلْمِ وَ عَلِیٌ بَابُهَا»^[3] دو روایت از این سی روایتش به این مضمون است که «أَنَا مَدِینَةُ الْحِکْمَةِ وَ هِیَ الْجَنَّةُ وَ أَنْتَ یَا عَلِیُّ بَابُهَا»^[4] من شهر حکمتم این حکمت بهشت است و تو درِ این بهشت هستی این در نظیر درهای معمولی نیست که کل این اطراف پارک در است و در تمام این نقطه‏ها وجود مبارک حضرت امیر است. فرمود: «أَنَا مَدِینَةُ الْحِکْمَةِ وَ هِیَ الْجَنَّةُ وَ أَنْتَ یَا عَلِیُّ بَابُهَا» دو تا روایت به این مضمون در کنار آن روایت‏های سی‏گانه است. معلوم می‏شود انسان دو گونه می‏تواند در عالم زندگی کند یکی عالم ظاهری است که بر فرض یاد بگیرد علوم حصولی است؛ یکی اینکه نه، در همین جا حقائق هست این را هم مرحوم کلینی نقل کرده هم مرحوم صاحب معالم نقل کرده؛^[5] بین مرحوم صاحب معالم و کلینی هر محدثی که آمده این روایت‏های نورانی را نقل کرده که «إِنَّ الْمَلَائِکَةَ لَتَضَعُ أَجْنِحَتَهَا لِطَالِبِ الْعِلْمِ»[6] اگر جایی سخن از خدا و پیغمبر و علوم الهی است قبل از اینکه گوینده بیاید یا شنونده بشنود ملائکه می‏آیند فرّاشی می‏کنند پرها را پهن می‏کنند تا آنها بیایند روی پر ملائکه بنشینند. این حرف‏ها ـ معاذالله ـ مجاز که نیست ملائکه می‏آیند جناحش و پر را پهن می‏کند «إِنَّ الْمَلَائِکَةَ لَتَضَعُ أَجْنِحَتَهَا لِطَالِبِ الْعِلْمِ» اینها می‏آیند قبلاً بال‏هایشان را فرش می‏کنند پس اگر کسی اهل معنا باشد این لطائف را ادراک بکند حصولاً و بیابد حضوراً فرشته را درک می‎کند. یک بیان نورانی مرحوم کلینی در کافی از وجود مبارک پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) نقل کرد که اگر شما درست راه بروید «لَصَافَحَتْکُمُ الْمَلَائِکَة»[7] با فرشته‎ها مصافحه می‎کنید حرف‎های آنها را می‎شنوید گفتگو دارید. اینکه می‎آید فرش پهن می‎کند و آقایان هم روی بال ملائکه می‎نشینند این کم مقامی نیست. ببینید آن وقت این آیه وضعش روشن می‎شود.

غرض این است که خدای سبحان در قرآن کریم، بعد از اینکه بِرّ را معنا کرده بَرّ را معرفی کرده جزای آنها را هم ذکر کرده است این یک نظم طبیعی است اما اینجا در نظم کارهای دنیا بهشتی بودن اینها را ذکر می‎کند می‎گوید ابرار از چشمه‎های بهشتی آب می‎نوشند نذرشان را وفا می‎کنند مسکین را سیر می‎کنند اینها تناسب ندارد باهم. معلوم می‎شود هم‎اکنون اینها در بهشت‎اند هم‎اکنون کار بهشتی می‎کنند آن جزایش سرجایش محفوظ است آن وقت آیه روشن می‎شود که ﴿إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ﴾ این فعل مضارع است و مفید استمرار. ﴿إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ﴾ که این کأس این لیوان و این قدح پر خالص نیست مقداری از چشمه کافور در آن ممزوج شده است ﴿مِزاجُها کافُوراً﴾ آن کافور چیست؟ ﴿عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ﴾؛ چون مشابه این هم در همین سوره این طور است: ﴿وَ یُسْقَوْنَ فیها کَأْساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبیلاً ٭ عَیْناً فیها تُسَمَّی سَلْسَبیلاً﴾[8] زنجبیل چیست؟ نام یکی از چشمه‎هاست به نام سلسبیل. نه اینکه طعم زنجبیل دارد مزاج آن زنجبیل است یا کافور است یعنی بخشی از چشمه کافور در آن ممزوج شده است بخشی از چشمه زنجبیل و سلسبیل در آن ممزوج شده است. خالصش را در سوره مبارکه «عبس» و مانند آن که می‎آید مشخص می‎کند که خالص این برای مقربین است که کتاب ابرار در علیین است ﴿وَ ما أَدْراکَ ما عِلِّیُّونَ ٭ کِتابٌ مَرْقُومٌ ٭ یَشْهَدُهُ الْمُقَرَّبُونَ﴾[9] مقربون خالصش را می‎چشند البته.

عمده این است که این نظم بخواهد سامان بپذیرد معلوم می‎شود که اینها هم‎اکنون در بهشت هستند هم‎اکنون از قدح بهشتی استفاده می‎کنند هم‎اکنون از ماء بهشتی بهره می‎برند و مانند آن؛ لذا فرمود «أَنَا مَدِینَةُ الْحِکْمَةِ وَ هِیَ الْجَنَّةُ وَ أَنْتَ یَا عَلِیُّ بَابُهَا» وگرنه با چندین توجیه باید این آیه حل بشود برای اینکه آیه دارد که ابرار از کأسی که مزاجش کافور است می‎آشامند و این چشمه را خودشان می‎جوشانند به نذرشان وفا می‎کنند و مسکین را سیر می‎کنند. این چه ارتباطی دارد؟ اصلاً جمله معترضه هم باشد باید وسط باشد صدر جمله این است که ابرار ﴿یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً ٭ عَیْناً یَشْرَبُ بِها عِبادُ اللَّهِ یُفَجِّرُونَها تَفْجیراً ٭ یُوفُونَ بِالنَّذْرِ﴾ این برنامه روزانه اینها را دارد ذکر می‎کند. اینها در بهشت‎اند از چشمه بهشتی استفاده می‎کنند به نذرشان وفا می‎کنند مسکین را سیر می‎کنند، بعد فرمود: ﴿فَوَقاهُمُ اللَّهُ﴾ در قیامت پاداش آنها این است این است این است که مفصّل خواندیم. گفت «خویش را تأویل کن نی ذکر را»[10] این طور نیست که ما آیات را یا روایات را همه‎اش تأویل بکنیم بلکه خودمان را باید بالا بیاوریم و ببینیم اینها چه می‎گویند این طور نیست حضرت که فرمود: «بَادِرُوا إِلَی رِیَاضِ الْجَنَّةِ» بروید در پارک بهشت، این مجاز باشد. اگر کسی شامه‎اش بسته نباشد اگر کسی چشمش بسته نباشد اگر کسی گوشش بسته نباشد مجلس درس پیغمبر را بهشت می‎داند؛ یک بهشتی است در اینجا ظهور می‎کند آن بهشت اکبر و اعیان خارجی در بعد از رحلت است.

﴿یُوفُونَ بِالنَّذْرِ﴾، مستحضرید که وفای به نذر این است که آن منذور هر طوری هست به همان گونه انجام بگیرد این در فرمایشات مرحوم آقای نائینی و امثال آقای نائینی هست که ممکن است یک چیزی مستحب باشد و با نذر واجب بشود. غالباً سیدنا الاستاد امام(رضوان الله علیه) بر فرمایش مرحوم آقای نائینی نقدی داشتند که نماز شب با نذر واجب نمی‎شود مستحب با نذر واجب نمی‎شود نافله با نذر واجب نمی‎شود؛ نذر این است که انسان منذور را «علی ما هو علیه» انجام بدهد. وفای به نذر واجب است نه نماز شب؛ حالا اگر کسی نذر کرده است نماز شب بخواند نذر کرده نافله ظهر بخواند نذر کرده نماز جعفر طیار بخواند، نماز جعفر طیار واجب نمی‎شود نماز شب واجب نمی‎شود نافله واجب نمی‎شود، وفای به نذر واجب می‎شود؛ کسی نذر کرده نماز شب بخواهد بسیار خوب. اگر قصد وجه لازم باشد بخواهد قصد وجه کند باید حتماً قصد استحباب بکند، نماز شب را به قصد استحباب بخواند چون نماز شب واجب نشد وفای به نذر واجب است ﴿أَوْفُوا بِالْعُقُودِ﴾^[11] ﴿أُوفِ بِعَهْدِکُمْ﴾ «یوفون بنذورهم»؛ وفای به نذر واجب است نه نماز شب. این طور نیست که یک چیزی بالاصالة مستحب باشد بعد با نذر واجب بشود آنکه مستحب است مستحب است همیشه، وفای به نذر واجب است اگر بخواهد به نذر خود وفا کند باید نماز شب مستحب را بخواند؛ قصد وجه لازم نیست ولی اگر قصد وجه لازم بود باید نماز شب را به قصد استحباب بخواند.

«علی أیّ حال» اینها نذر کردند که کسی را سیر کنند دارند به نذرشان وفا می‎کنند. این وفای به نذر با همان چشمه خاص جوشیدن و از چشمه استفاده کردن در ردیف هم است ﴿یُوفُونَ بِالنَّذْرِ وَ یَخافُونَ﴾، عصاره آن است. این کارها اگر بخواهد مجسم بشود می‎شود ﴿إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ﴾، ﴿إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ﴾ اگر بخواهد به چهره دنیایی در بیاید می‎شود ﴿یُوفُونَ بِالنَّذْرِ﴾.

مطلب دیگر اینکه برخی از اهل تفسیر این قضیه را خارجی دانستند طرح این مسئله قضیه خارجی و اینها یک سلسله بحث‎های منطقی است خیلی مناسب با بحث‎های تفسیری نیست اما حالا ضرورت ایجاب می‎کند که برای حلّ اشکال؛ برای حلّ اشکال هم در مسئله: ﴿یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ﴾ آنجا اشکال کردند که این جمع است اختصاصی به حضرت امیر ندارد؛ هم این جاها اشکال می‎کنند که این جمع است ارتباطی به اهل بیت ندارد؟ ﴿یُوفُونَ بِالنَّذْرِ﴾ ﴿وَ یُطْعِمُونَ﴾ همه این حرف‎های سرجایش قضایای کلی است و جمع است ارتباطی به آن ندارد! در بحث قبل اشاره شد که ما یک شأن نزول داریم یک فضای نزول داریم و یک جوّ نزول. شأن نزول برای آیه است که باید مشخص بشود این آیه چه می‎خواهد بگوید. فضای نزول برای مجموعه این سوره است اگر این سوره در ظرف پنج سال در مکه مثلاً نازل شد باید رخدادهای جنگ و غیر جنگی که در مکه بود حوادث تلخ و شیرینی که در مکه بود ارزیابی بشود تا تعامل متقابل بین حوادث روز و این آیات نازل شده تبیین بشود. هم حوادث خارجیه خوب تبیین می‎شود هم تفسیر آیات روشن می‎شود. جوّ نزول برای مجموع قرآن کریم است که در این 23 سال در بخش‎های ملی و محلی، یک؛ در بخش‎های منطقه‎ای، دو؛ در بخش‎های بین‎المللی، سه. بخش ملی مربوط به خود مؤمنین و مسلمان‎هاست، بخش منطقه‎ای اعم از مسلمان‎ها و مسیحی‎ها و یهودی‎ها است که خدا و قیامت را قبول دارند، بخش بین‎المللی مربوط به جوامع انسانی است چه مسلمان و چه غیر مسلمان، چه موحد چه ملحد، آیات ناظر به اینهاست می‎‎فرماید: ﴿لاَ تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ﴾[12] اینها را در سوره مبارکه «مدّثر» خواندیم فرمود این ﴿نَذیراً لِلْبَشَر﴾،^[13] یعنی ما حقوق بشر آوردیم؛ این مربوط به بخش بین‎المللی و بخش سوم است. در این بخشها هم می‎فرماید ﴿لاَ تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ﴾ به کل جهان می‎فرماید که چیزی از حق مردم کم نگذارید حالا چه مسلمان چه کافر. در داخله اسلامی کسی خواست درس بگوید برای چهار نفر، این باید خوب مطالعه کند وگرنه وقت کسی را تلف بکند، نهی ﴿لاَ تَبْخَسُوا النَّاسَ أَشْیَاءَهُمْ﴾ جلویش را می‎گیرد. مستحضرید که ما در بین این کلمات و مفاهیم از «شیء» عام‎تر نداریم اگر هم یک کلمه‎ای پیدا بشود معادل با «شیء» است «شیء» یعنی چیز! همه اشیای عالم را شامل می‎شود همین «شیء» هم جمع بسته شد فرمود هیچ چیز مردم را کم نگذارید درس می‎خواهید بگویید بحث می‎خواهید بکنید مسئول هستید کار مردم را می‎خواهید در اقتصاد امنیت امانت هیچ چیزی را کم نگذارید. این یک دستور بین‎المللی و «حقوقاً للبشر» است که در سوره مبارکه «مدثّر» فرمود: ﴿نَذیراً لِلْبَشَر﴾، ﴿ذِکْری‏ لِلْبَشَرِ﴾^[14] برای این بخش سوم. این قضایای عامه است قضایایی که در علوم مطرح است یا کلی است یا شخصی. اگر شخصی باشد برای گروه خاص است و تجاوز ندارد برای همین چند نفر است؛ زید این کار را کرد یا عمرو آن کار را کرده این قضیه شخصی است. اگر کلی باشد در علوم معتبر است و قضایای معتبر است. پس تقسیم «القضیه إما کلیة أو شخصیة» شخصیه در علوم معتبر نیست روی آن حساب نمی‎شود قضیه کلی یا اعم از ذهن و خارج است می‎شود قضیه حقیقیه یا خصوص ذهن است در معقولات ثانیه می‎شود قضایا ذهنیه. مثل «القضیه کذا»، «النوع کذا»، «الجنس کذا» اینها در ذهن است ما در خارج نوع و جنس نداریم؛ یا مخصوص خارج است مثل قضایای خارجیه. قضیه خارجیه کلی است نه شخصی منتها فقط افرادی که در خارج‎اند را شامل می‎شود. پس «القضیة إما کلیة أو شخصیة» شخصیه را می‎گذاریم کنار. قضیه کلی یا اعم از ذهن و خارج است می‎شود حقیقیه؛ یا مخصوص ذهن است می‎شود ذهنیه یا مخصوص خارج است می‎شود خارجیه؛ ولی قضیه خارجیه قضیه کلی است جریان اهل بیت که اتفاق افتاده است قضیه شخصی است، چهار پنج نفر(علیهم السلام) این کار را کردند همین! نه اینکه خیلی‎ها این کار را کردند؛ نظیر «قتل من فی العسکر» و امثال آن که بشود قضیه خارجیه. این چون در بعضی از تفاسیر آمده باید عنایت بکنید که آنچه مربوط به اهل بیت است قضیه شخصیه است. اما آن نقدهایی که فخر رازی و امثال فخر رازی همواره این نقد را دارند هم در جریان زکات رکوع وجود مبارک حضرت امیر، هم این آیه سوره مبارکه «انسان». این آیه اصل کلی را ذکر می‎کند به نحو قضیه خارجیه، خود اصل کلی قضیه خارجیه است؛ اما حالا چه کسی زیر بار این قضیه خارجیه رفت و آن را امتثال کرد همین خاندان ولاغیر! «لو کان لبان». غیر از وجود مبارک حضرت امیر کسی نبود در آن صحنه که در آن مسجد ﴿یُقیمُونَ الصَّلاةَ﴾ بشود، ﴿یُؤْتُونَ الزَّکاةَ﴾ بشود ﴿وَ هُمْ راکِعُونَ﴾. این لفظ ظرفیت دارد ولی آنکه در خارج اتفاق افتاده است همین ذات مقدس بود و لاغیر! بحث در این نیست که این ظرفیت ندارد بحث در این است که این ظرفیت دارد ولی غیر از اینها کسی این کار را نکردند.

پرسش: ...

پاسخ: اگر کسی این طور باشد بله مشمول آیه است. این تأسی کرده به مولایش. اینها در حقیقت شاگردان و اصحاب و دست‎پروردگان همان ذوات قدسی هستند همان کارها را یاد گرفتند و می‎کنند. آنها مبتکر این عمل‎اند امام این عمل‎اند، این مؤمنین شاگردان آن عمل‎اند مأمومین هستند؛ البته به اندازه درجات خودشان. اگر کسی در این حدّ باشد بگوید ﴿لِوَجْهِ اللَّهِ﴾، بله. اما آن گونه چه کسی می‎تواند بگوید ﴿لِوَجْهِ اللَّهِ﴾؟ هم‎اکنون که این شخص دارد این کار را انجام می‎دهد به بسیاری از قیود بسته است. این یک فرض است که کسی بتواند بگوید ﴿إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُریدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً ٭ إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَریراً﴾ تا آخر باید این طور باشد. آنکه خوفش محدود است نشاطش محدود است کارش ﴿حُبًّا لِلَّهِ﴾[15] است باید آن گونه باشد اگر چنین کسی پیدا شد بله اما صرف اینکه اطعام سه شب اطعام بدهد به دیگری که نیست مثل اینکه کسی بگوید که ﴿إِنَّ صَلاتی‏ وَ نُسُکی‏ وَ مَحْیایَ وَ مَماتی‏ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ﴾[16] ﴿وَجَّهْتُ وَجْهِیَ لِلَّذی فَطَرَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ﴾[17] که تمام شئون من برای خداست اگر کسی چنین کسی بشود باز همان اهل بیت هستند سخن از این نیست که کسی سه شب افطاری بدهد سخن از این است که بگوید ﴿إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ﴾ و بگوید از هیچ چیزی نمی‎ترسیم فقط عنایت الهی، به هیچ چیزی امیدوار نیستیم مگر به لطف الهی؛ اگر یک چنین کسی پیدا بشود در حقیقت باز همان‎ها هستند.

پرسش: ...

پاسخ: این مصداق خارجی‎اش که حقیقیه نیست شخصی است. وجود مبارک حضرت امیر یک کاری کرد که تمام کارها مرهون اوست و وجود مبارک پیغمبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) در جریان فتح خیبر فرمود: «لَضَرْبَةُ عَلِیِّ لِعَمْرٍو یَوْمَ الْخَنْدَقِ تَعْدِلُ عِبَادَةَ الثَّقَلَیْن‏».[18] این عزیزانی که حالا هفته دفاع مقدس است خدا همه این شهدا را با شهدای کربلا محشور کند که اینها به ما شرف و آبرو دادند اسلام را آبیاری کردند. این عزیزان خیلی‎ها به ما می‎گفتند که دعا کنید ما شهید بشویم، ما غالباً به اینها می‎گفتیم که دعا می‎کنیم آنچه خیر است پیش بیاید؛ گاهی فتح بالاتر از شهادت است نشانه‎اش حضرت امیر است جریان شهادت حضرت امیر که در فضیلت او که بحثی نیست اما پیروزی حضرت امیر از شهادت او بالاتر است مشابه این «لَضَرْبَةُ عَلِیِّ» درباره شهادت حضرت امیر نیامده است. فرمود «لَضَرْبَةُ عَلِیِّ لِعَمْرٍو یَوْمَ الْخَنْدَقِ تَعْدِلُ عِبَادَةَ الثَّقَلَیْن‏»، چرا؟ برای اینکه آن روز تمام اسلام در برابر تمام کفر ایستاد طبق: «بَرَزَ الْإِیمَانُ‏ کُلُّهُ إِلَی الشِّرْکِ کُلِّه‏»[19] و حضرت فاتحانه از صحنه بیرون آمد اگر ـ معاذالله ـ آن روز شکست خورده بود کل اسلام بساطش برچیده شده بود. «وَدّ» اسم یکی از بت‎هایی بود که پیش بت‎پرست‎ها خیلی محترم است از زمان نوح چنین نامی بود؛ اینکه در قرآن کریم «یغوث و یعوق و نَسر و وَدّ» دارد[20] این بود تا عصر جاهلیت بت رسمی اینها «وَدّ» بود و هر نعمتی هم که یافت می‎شد می‎گفتند این به برکت «وَدّ» است و خودشان را به جای اینکه عبد الله بدانند عبد «وَد» می‎دانستند همین عمروبن عبدوَد آمد با پرش وارد مدینه شد. اگر ـ معاذالله ـ حضرت امیر در آن صحنه کشته می‎شد، اثری از اسلام نبود. اینکه «لَضَرْبَةُ عَلِیِّ لِعَمْرٍو یَوْمَ الْخَنْدَقِ تَعْدِلُ عِبَادَةَ الثَّقَلَیْن‏»، این فتح به مراتب از شهادت بالاتر است این است که ما دعا می‎کنیم عزیزان ما فاتح بشوند نه شهید.

پس غرض این است که اصل اصل کلی است اما آنچه در خارج واقع شده است یک نفر است. قضیه حقیقیه نطاق قرآن کریم است اما شأن نزول آن یک شخص است و غیر از این هم واقع نشده است و واقع هم نمی‎شود برای اینکه این حدّ دیگر کیست؟ کسی این طور مشی کند! عمده آن صدر قضیه است که اول فصل است یعنی اینها در بهشت دارند راه می‎روند هیچ آسیبی هم نمی‎بینند و از وجود مبارک امام باقر(سلام الله علیه) سؤال کردند که شهدای کربلا اینها در میدان که تیر از هر طرف می‎آمد اینها چقدر درد می‎کشیدند؟ اول که این طور نبودند. این روایت نورانی را نگاه کنید که انسان به کجا می‎رسد؟ چه می‎بیند؟ چه می‎شود؟ به حضرت عرض کردند این همه تیر سی هزار نفر برای هفتاد نفر؟ اینها چگونه این تیرها را تحمل می‏کردند؟ تیر از یک طرف شمشیر از یک طرف نیزه از یک طرف، بی‎آبی! حضرت فرمود اگر شما با دو انگشت خود مقداری از گوشت انگشت دیگر را فشار بدهید چقدر درد می‎آید؟ اینها این همه تیری که می‎آمد همین قدر احساس می‎کردند؛[21] این روح به کجا متوجه است؟ چرا آدم تخدیر شده و بی‎حس شده را ارباً اربا می‎کنند این اتاق عمل که می‎برند همین است در اتاق عمل این بدن را ارباً اربا قطعاتی تقسیم می‎کنند و این درد را احساس نمی‎کند چرا؟ درد او پا که احساس نمی‎کند روح احساس می‎کند این روح تخدیر شده است جای دیگر است و بدن توجه ندارد حالا اگر کسی زنده بود روحش به جای دیگر توجه داشت این دردی را احساس نمی‎کند. فرمود شهدا در روز عاشورا درد را به همین اندازه احساس می‎کردند اما اول که این طور نبودند.

 غرض این است که این دو تا آیه صدر قضیه که سرفصل است خیلی حرف دارد که ابرار در چشمه‎های بهشت به سر می‎برند و از چشمه‎ها می‎نوشند وفای به نذر دارند و إطعام مسکین دارند اینکه تمام شد آن وقت پاداش اخروی اینها را ذکر می‎کند.

«و الحمد لله رب العالمین»