بسم الله الرّحمن الرّحيم و ايّاه نستعين

حمد الهي و تحيت به انبيا و اوليا

حمد و ثنا خداي را سزاست كه اَحدي را به اَحَديّت او راه نيست و كسي را به صَمَديّتِ وي اكتناه نخواهد بود. درود و تحيّت شايسته رسولانِ معصوم او، به ويژه خاتم آنان كه با مُهر نبوّت پايان سلسلةالذَهَب پيامبران را اعلام نمود، و بر دوده طه و يس كه همگي همسنگ قرآن كريم‏اند، به ويژه بقيّةالله(ارواح من سواه فداه)؛ به اين ذوات قدسي تولّي داريم و از معاندانِ لدود آنان تبرّي مي‏جوييم.

بركات علمي و عملي يادكرد اولياي الهي

تذكره اولياي الهي بركات علمي و عملي فراوان را به همراه دارد و در اين فضيلتِ بنيادين فرقي بين زن و مرد نيست. لذا خداوند نام مريمٍّ را در رديف نام مردان بزرگ ياد نمود و چنين فرمود: ﴿واذكر في الكتاب مريم اِذ انْتَبَذَتْ من أهلها مكاناً شرقيّاً﴾.[1]

اكنون كه شما علاقمندانِ مآثِر قرآن و مشتاقان آثارِ عترت در ظلِّ اعتصامِ به اين وزنه وزين در صدد ارج نهادن به مقام ولاي اهل‏بيت(عليهم‌السلام) هستيد و اين كنگره با شكوه به نام امّ الأئمّه حضرت فاطمه زهرا)سلام الله عليها( تشكيل شد، ضمن گرامي‏داشت مقدم شما بزرگواران، برخي از مطالب مهمّ كه در ائتسا به آن ذات مقدّس و اسوه قرار دادن وي سهم به‏سزايي دارد و عنايت به آنها لازم است، در طي چند اصل ارايه مي‏شود.

اصل يكم. كمال انسانِ كامل در كَونِ جامع بودن او است كه گذشته از شمول صحنه انسانيت، فراگير حضرتِ لاهوت، جبروت، ملكوت و ناسوت است، و اين جمع، ممكن است مكسّر، و محتمل است سالم باشد.

كون جامع بودن پيامبر و اهل بيت (ع)

جامعيّت حضرت ختمي مرتبت‏صلي الله عليه و آله و سلم و كساني كه به منزله جان اويند و آن حضرت‏صلي الله عليه و آله و سلم از اينان محسوب مي‏شود، نظير «انا من حسين(عليه‌السلام) » [2]، از سنخ جمعِ سالم بوده، بلكه از مصاديق بارز آن خواهد بود، زيرا اين ذوات مقدّس در آن صُقع ربوبي، مظهر يگانگي تامّ و يكتايي كامل‏اند و هيچ موجود امكاني و مخلوقِ نيازمندي مانند اينان آيَتِ كبراي خداوند نبوده و مظهر تامّ الهي نيست، و هيچ‏گونه كثرت و دوگانگي بين آنان در صحنه عنداللّهي وجود ندارد: «...إنّ ارواحكم ونورَكم وطينَتكم واحدةٌ، طابَتْ وطَهُرَتْ بعضُها مِن بعضٍ، خَلَقكم الله انواراً فَجَعلكم بعرشه مُحْدقين... » [3]؛ چه اين كه آن منزلتِ كبري منزّه از ذكورت و انوثت و مبرّاي از توليد و توالدست، زيرا همان‏طوري كه بامداد و شامگاه فرع وجود شب و روز است، در جايي كه مجالي براي ليل و نهار نباشد، موردي براي صباح و مساء نخواهد بود؛ «ليس عند ربّك صباحٌ ولامساء».

منزه بودن منزلت كبراي انسان كامل از ذكورت و انوثت

هم‏چنين مذكّر و مؤنث بودن و زن و مرد شدن از اوصاف جسم مادي است نه روح مجرّد، و در قلمرو تجرّد تام مجالي براي بدن طبيعي نيست، لذا موردي براي طرح مذكّر و مؤنث وجود ندارد.

همساني و همسويي حضرت علي و (ع) و حضرت فاطمه (س) در صقع ربوبي

در آن صُقع كه مجالي براي موجود مُستكفي نيست چه رسد به موجود ناقص، بلكه هر چه در آن مَوطن حضور دارد، موجود مجرّد تامّ است، بين حضرت علي بن ابي‏طالب(عليه‌السلام) و حضرت زهرا)سلام الله عليها( كه كفوِ هم‏اند، همساني و هم‏سويي، و هماهنگي و هم‏آوايي كامل حاكم است؛ در آن مقامِ دلگشا كه جَمعِ جَمع است و در آن مقام دل‏انگيز كه شمع جَمع است، همتايي براي اهل‏بيت عصمت و طهارت(عليهم‌السلام) نيست، نه از خود و نه از غير.

اما نفي همتايي به لحاظ خودِ اهل‏بيت(عليهم‌السلام) از باب سالبه به انتفاي موضوع است، چون كثرتي بين خود آنان نيست تا همتايي يا غيرهمتايي در آن فرض شود، و اما نفي همتايي به لحاظ غير، چون هيچ بيگانه‏اي هم‏سنگ آنان نخواهد بود، از باب سالبه به انتفاي محمول است.

خلافت و ولايت حضرت زهرا (س)

از شئون آشكارِ كَونِ جامع بودن، صاحب كرسي خلافت شدن و متولّي لواي ولايت بودن است كه در همه اين مراحل، حضرت صدّيقه كبري)سلام‏اللّه‏عليها(، چونان علي مرتضي(عليه‌السلام) خليفه خدا و ولّي مطلق او است. البته جريان امامتِ تدبيري و رهبري امت اسلامي كه مسئوليت اجرايي است، مختص اميرمومنان حضرت علي بن ابي‏طالب(عليه‌السلام) است.

طهارت مطلق، شرط شناخت حضرت زهرا (س)

اصل دوم. شناخت حضرت فاطمه زهرا)سلام الله عليها( چونان معرفت قرآن كريم، مشروط به طهارت از لَوْثِ حسّ و خيال و رَوثِ وهم و گمان و فَرثِ تمثيل و تشبيه و دَمِ مفهوم و ذهن است، زيرا حقيقتِ آن بانوٍّ، هم‏چون ساير اهل‏بيت عصمت(عليهم‌السلام)، همتاي قرآن مجيد است و حديث شريف و متواتر ثقلين شاهد صادق آن است: «اِنّي تارك فيكم الثَقَلين، كتابَ اللهِ وعِتْرَتي... » [4]، و مساس علمي با قرآن كريم بدون طهارت روح و نزاهت دل ميسور نيست، چه اينكه تماس بدني با الفاظ اين كتاب آسماني بدون طهارت ظاهري روا نخواهد بود؛ ﴿إنّه لقرآنٌ كريم ٭ في كتابٍ مكنونٍ ٭ لايمسّه اِلّاالمطهّرون﴾.[5]

معرفت مفهومي قرآن و معادل آن يعني عترت كه پيشه اهل انديشه حصولي است، محتاج به تحصيل مبادي تصوري و تصديقي مُتْقَن است و شناخت شهودي اين دو ثَقَل الهي، نيازمند خرق حجاب‏هاي مُلكي و ملكوتي است و تمام آنچه براي صاحب‏نظر پرده است، براي صاحب بَصَر نيز حجاب به حساب مي‏آيد.

فرق معرفت شناس حصولي و عارف شهودي

افزون بر آن، آنچه براي معرفت‏شناس حصولي هدف شمرده مي‏شود، براي عارفِ شهودي صدف است، زيرا وي طالب مصداق است نه مفهوم، و قاصد عين است نه ذهن، و خواهان شخص است نه كلّي، و جوياي شاهد است نه غايب، و آنچه مُفَسِّر مفهومي و صاحب‏نظر ذهني در پژوهش فاطمه‏شناسي مي‏فهمد، بيش از مفهوم ذهني حضرت زهرا (سلام‏اللّه عليها) و صورت‏هاي حصولي كمال و جمال و جلال و عصمت و طهارت و نظاير آن نخواهد بود؛ چه اينكه درباره معاني آيات قرآن مجيد در همين محور مي‏فهمد و در همين مدار استنباط مي‏كند.

بيان حقيقت حضرت فاطمه (س)

در حالي كه حقيقت آن بانو چونان واقعيت قرآن كريم،مصداق عيني است نه مفهوم ذهني، شخص خارجي است نه معناي كلّي، و شاهد حضوري است نه پرده‏نشين حصولي، زيرا آن حضرت در عين آنكه گلاب است، شاهد مشاهد انبيا و اوليا است نه پرده‏نشين، و اگر صاحب‏نظري كه درباره آن بانو يا معادل قرآني وي مطلبي را استحصال نمود و چنين پنداشت كه من اين مطلب را از آن جهت كه حاكي واقع و مرآتِ خارج است، ادراك كرده‏ام، نه از آن لحاظ كه در ذهن من است، بايد در گفته خويش تجديدنظر نمايد تا ببيند آنچه را او به نام «واقع» يا «خارج» ناميد، هرچند به حمل اوّلي «واقع» و «خارج»اند، ليكن به حمل شايع صناعي كه همه آثار از آنِ او است، ذهني است نه عيني، و او غير از علم به واقع بهره‏اي ندارد؛ يعني معلوم او كه خود واقع است، از او محجوب است و او تنها از پشت پرده صورت علمي آن را ادراك كرده است و تنها راه نيل به آن معلومِ واقعي خروج از منطقه ذهن به عين و هجرت از كوخ مفهوم به كاخ مصداق و رحلت از غايب به حاضر و بالاخره از علم اليقين به عين‏اليقين است، و چنين كار سترگي ميسور صاحب‏نظران مفهومي نيست، بلكه ويژه صاحب بصران مصداقي است:

او را به چشم پاك توان ديد چون هلال ٭٭٭٭ هر ديده جاي جلوه آن ماه پاره نيست[6]

راز اين

راز صعوبت شناخت حضرت فاطمه (س)

آنچه در صعوبت شناخت حضرت فاطمهٍّ وارد شد كه مردم از معرفت آن بانو محروم و ممنوع‏اند؛ «فُطِموا عن معرفتها... » [7]، ناظر به همين مطلب است، حتي براي بسياري از صاحب‏بصران شاهد، مشهود نخواهد شد.

خصيصه حضرت زهرا (س) در معادل قرآن بودن

اصل سوم. هرچند همه معصومان از دوده طه و يس، يعني عترت طاهرين(عليهم‌السلام) معادل قرآن كريم‏اند و هر كدام به منزله سُوَر و آيات آسماني‏اند كه كلام ويژه خداست، ليكن حضرت فاطمه)سلام الله عليها( خصيصه‏اي دارد كه در ديگر معصومان نبوده و نيست و آن اينكه اين بانوٍّ، نه تنها معادل قرآن بود، بلكه مصاحب و معاشر و همراه و هم‏آواي با آن بود؛ به طوري كه آن حضرت و قرآن با هم از فراطبيعت به طبيعت آمدند و هم‏زمان طبيعت را وداع كردند و عمر طبيعي آنها منقطع شد؛ گرچه حقيقت آنها، مخصوصاً قرآن، براي اَبد باقي است.

هم زمان عمر حضرت فاطمه (س) با نزول قرآن

توضيح آنكه عمر شريف آن حضرت همزمان با نزول قرآن كريم آغاز شد و با انقطاع وحي و پايان پذيرفتن آن خاتمه يافت، زيرا عمر گرانمايه آن بانو هرچند كمتر از بيست سال بود و مدت نزول قرآن مجيد تقريباً بيست و سه سال بود، ليكن اوايل نزول قرآن مجيد، معراج رسول اكرم‏صلي الله عليه و آله و سلم شروع شد كه در آن سفر الهي زمينه تكوّن مادّه اوّلي و ريشه انعقاد چيزي كه بعداً به صورت نطفه حضرت فاطمهٍّ ظهور مي‏كرد، فراهم شد؛ يعني مدّتي كه از نزول قرآن سپري شد و حضرت فاطمهٍّ متولد نشد، براي اين بود كه مقدمه ميلاد مسعود آن حضرت به بركت قرآن در معراج فراهم گردد.

سير تكاملي حضرت زهرا (س)

پس در اين فاصله، تمام شرايطِ سپهري و زميني مهيّا شد تا آن بانوي عرشي، از عرش به فرش تنزّل كند و آن غذاي ملكوتي شبِ معراج، به صورت مُلكي تجلّي يابد و لحظه به لحظه همزمان با نزول آيات و سُور قرآن مجيد به تمام و كمال خود برسد، تا هنگامي كه قرآن كريم به نصاب خاص خويش نايل شد و آيه كريمه ﴿اَلْيومَ اكملتُ لكم دينَكم واَتْمَمْتُ عليكم نعمتي وَرَضيْتُ لكم الاسلامَ ديناً﴾ [8] نازل شد و خورشيد وحي در كرانه غربِ عمر نبوي‏صلي الله عليه و آله و سلم افول كرد، نوبت ارتحال سريع آن بانوٍّ فرا رسيد و طولي نكشيد كه آن حضرت به بدرقه قرآن مجيد بار هجرت بست و خاموش شد، و با قَدر مجهول و قبر مخفي، چنين ليلةالقدري از جامعه جاهلي عصر خويش كه جز ليلةالقبر بيش نبودند، جدا شد و آن را وداع كرد.

ابدي و سرمدي بودن حقيقت ولايت فاطمي (س)

البته حقيقتِ ولايت آن حضرت همراه با قرآنِ اَبَدي بوده و همسفر با كلام زنده و جاويدِ سرمدي خواهد بود. همان‏طوري كه تهمت تحريف قرآن كريم، دعواي فايل و خيال آفِل است، ادّعاي «حَسْبُنا كتابُ الله» نيز تأريبِ دين و تمثيل اسلام است كه هرگز نتيجه نخواهد داد.

كسي كه جناح عترت را از مرغ باغ ملكوت دين اِرباً اِرْباً نمايد، كسي كه بال ولايت را از سيمرغ رَوْضه جبروتِ اسلام مُثْله كند، هرگز از دينِ موردِ ادعاي خويش بهره‏اي نبرده و از اسلام مَطمَح نظر خود طرفي نخواهد بست.

غرض آنكه هرچند بقاي معنوي ولايت و عصمت و حجت بالغه بودن حضرت فاطمه)سلام الله عليها(، همچون قرآن كريم تضمين شده است، ليكن عمر ظاهري قرآن ناطق و صامت در آغاز و انجام مقارن بوده، به طوري كه تقريباً با هم نزول كردند و با هم عروج نموده‏اند.

رسالت اخلاقي وحقوقي كنگره

اصل چهارم. رسالت اين كنگره، همانا فاطمه‏شناسي است. معرفت آن ذات نوراني گذشته از صبغه اعتقادي مستلزم جنبه اخلاقي، حقوقي، فقهي و اجتماعي است، زيرا آن انسان كامل اسوه همگان در معارف علمي و احكام عملي بوده و خواهد بود. لذا ارايه برخي از بيانات سودمند آن حضرت درباره مسايل اخلاقي و حقوقي و مانند آن لازم است، وگرنه اثر عملي بر شناخت حضرت فاطمهٍّ مترتّب نمي‏شود.

نشان ناشناسي ناسپاسي است ٭٭٭٭ شناساي حق اندر حق‏شناسي است[9]

كلام فاطمي (س) درباره اخلاص

آنچه در اين پيام كوتاه به عرض شما حضار گرامي مي‏رسد، اين است كه آن حضرت درباره اِخلاص در عمل و آثار گرانبهاي آن چنين فرمود: «مَنْ اَصْعَدَ اِلي اللهِ خالصَ عبادَتِهِ، اَهْبَطَ اللهُ عزّوجلّ اليه اَفْضَلَ مصلحته» [10]؛ هر كس عبادت خالصانه خود را به سوي خداوند صاعد نموده و بالا ببرد، خداوند بهترين مصلحت وي را به سوي او گُسيل داشته و نازل مي‏فرمايد.

ريشه وحياني حديث مذكور

اين كلام فاطمي مأخوذ از وحي نَبَوي‏صلي الله عليه و آله و سلم است: ﴿اليه يَصْعَدُ الكلم الطيّبُ وَالْعملُ الصالحُ يَرْفَعُه﴾[11]. البته اعتقاد طيّب، خُلق طيّب و عمل صالح هرگز از انسانِ طاهر جدا نيست تا به تنهايي صعود كند و صاحب خود را كه متقوّم به او است، رها نمايد، بلكه در صحابت انسانِ طاهرِ معتقد و متخلق و عامل بالا مي‏رود و بالا رفتن به سوي خداي سبحان با بالندگي و برازندگي همراه است. حتماً چنين انسانِ مهاجري كه هجرت او به لقاي الهي منتهي مي‏شود، اسوه‏اي چونان حضرت فاطمهٍّ دارد و ره‏توشه‏اي معقول و مقبول خواهد داشت كه نيازهاي سفر طولاني معاد وي را تأمين مي‏نمايد.

كلام آن حضرت درباره بهره مندي از دنيا

هم‏چنين آن حضرتٍّ در كيفيّتِ بهره‏مندي از دنيا رهنمودي دارد كه چنين كنگره‏اي مسئول نشر آن و اعتماد بر آن و استناد به‏آن و گرايش به سوي آن است؛ «اِنّي اُحِبُّ من دُنياكُم ثلاثاً، الانفاقُ في سبيل اللهِ، وتلاوةُ كتابِ الله، والنظرُ الي وجه ابي رسول‏الله‏صلي الله عليه و آله و سلم» [12]؛ هر نعمتي زكاتي دارد كه تأديه آن انفاق در راه خداوند محسوب مي‏شود، بخشي از آن واجب و برخي از آن مستحب. زكات شجاعت جهاد براي حفظ دين و ميهن اسلامي است. زكات جمال عفاف و صيانت از آلودگي است. منبع همه اين مآثر الهي قرآن كريم است كه تلاوت، تدبّر و تفسير آن توصيه شده است. نگاه به شخصيّت حقيقي و حقوقي رسول اكرم‏صلي الله عليه و آله و سلم جاذبه دلپذيري دارد كه انديشه‏هاي علمي را به انگيزه‏هاي عملي مي‏رساند. اگر جامعه كنوني از نظر به شخص عنصري پيامبر گرامي اسلام محروم است، از نظريّه‏پردازي محقّقانه در مكتب حيات بخش آن حضرت ممنوع نيست.

سپاس گزاري و مسئلت به درگاه الهي

مجدّداً مقدم شما پژوهشگرانِ مقامِ منيع حضرت فاطمهٍّ و علاقمندان به معرفت منزلت والاي زن در اسلام را گرامي داشته، از خداي سبحان دوام نظام اسلام، سلامت مقام معظم رهبري، صيانت دولت و ملت و مملكت، علوّ درجات امام راحل(قدس‌سرّه) و شهداي گرانقدر ديني و توفيق مسئولان محترم اين كنگره با شكوه را مسئلت مي‏نمايم!

جوادي آملي

مهر ماه 1381