بسم الله الرحمن الرحيم

﴿الذين إذا أصابتْهم مصيبةٌ قالوا إنّا لله وإنّا إليه راجعون ٭ أُولئك عليهم صَلَواتٌ من ربّهم ورحمةٌ وأُولئك هم المهتدون﴾[1]

ارتحال عالم ربّاني آية الله آقاي حاج شيخ هادي روحاني(رحمه‏الله) را به ساحت بقية الله (أرواح من سواه فداه)، مقام معظم رهبري، مردم بزرگوار مازندران، حوزه‏هاي علميّه و بيت شريف آن فقيد سعيد تسليت مي‏گوييم. اميد است خداي سبحان روح متعالي روحانيِ راحل را با اوليا محشور فرمايد و به مصيبت‏زدگانِ صابر، اجر غير محسوب عطا نمايد.

تحليل سيرهٴ علمي و عملي عالمان ديني كه داراي شئون متعدد بوده، در مسئوليّت‏هاي عديده وظايفي را انجام مي‏دهند، گذشته از تأثيري كه در يادمان آنان دارد، براي راهيان راه آن ها نيز ره‏توشهٴ مناسبي خواهد بود.

از آنجا كه حضرت آقاي روحاني (رضوان‏اللهتعالي‏عليه) عالم متعهد و متعبّدي بودند كه عمر با بركت خود را با امتثال وظايف الاهي سپري كردند، شايسته است سالكان كوي علم و عمل با آگاهي از سنّت حسنهٴ رجالي مانند او كه دعاي ﴿وَاجْعلنا للمتّقين إماماً﴾[2] دربارهٴ آنان مستجاب شده، به آنان ائتسا كنند و صراط صَعبي را كه پي بردن علمي آن از تشخيص مويِ باريك دشوارتر و پيمودن عملي آن از رفتن بر لبهٴ تيز شمشير سخت‏تر است، طيّ كنند. از اين جهت توجّه به چند نكته سودمند خواهد بود.

رهيافتگان به كوثرحكمت

يكم. خداي سبحان كه تمام دنيا را كالاي اندك ناميد؛ ﴿متاع الدّنيا قليلٌ﴾[3] معارف ديني را به عنوان حكمتْ، خير كثير خواند؛ ﴿يُؤتي الحكمة مَن يشاء و مَن يُؤتَ الحكمة فقد أُوتي خيراً كثيراً﴾.[4] پس عالمان دين كه از حِكَم اصول و احكام فروع بهره‏مندند، از متاع اندكِ تكاثر رهيدند و به كوثرِ حكمت رسيدند؛ ﴿طوبي لهم وحُسنُ ماب﴾.[5]

سنجش ناروا

دوم. تَولّي اهل‏بيت عصمت و طهارت (عليهم‏السلام) با نظام كيهاني كه روزي محكومِ تكوير، انطماس، اندكاك و سرانجام سراب خواهد شد؛ ﴿و سيّرت الجبال فكانت سراباً﴾[6] مقايسه پذير نيست. از اين رو وقتي چنين سنجش ناروايي در ساحت صادق آل رسول (عليه‏السلام) مطرح شد، آن حضرت فرمود: قِسْتَنا بغير قياسٍ[7]؛ يعني نبايد ولايتِ دودهٴ طاها و ياسين (عليهم‏السلام) را با دنيا سنجيد. زيرا كالاي كاسد و آفل و فائل را به اختر فروزان شمع سالف و آنف و محفل قادم و غابر هيچ نسبتي نيست.

اثر قداست روح رهبران ديني

سوم. عناصر محوري رسالت عالمان دين را تذكيهٴ عقل نظري و تزكيهٴ عقل عملي جامعه تشكيل مي‏دهد تا مردم را در ظل علم صائب و عمل صالح خويشْ انديشوران وارسته نمايند و چنين كار سترگي بدون قداست روح و نزاهت قلب و طهارت جانِ رهبران روحاني امّت ميسور نخواهد بود و اين شرايط نيز تحصيلي است نه حصولي؛ لذا وظيفهٴ پيشوايان ديني بسيار سنگين است.

جهان در خدمت عالمان ديني

چهارم. عالمان ديني تعهّدي با خداوند دارند كه نگذارند با ايجاد فاصلهٴ نامشروع، بين آنان و مردم، زمينهٴ كظّهٴ ظالم و سَغَب مظلومْ را فراهم كند؛ و ما أخَذَ اللهُ عَلَي العلماء ألاّ يقارّوا علي كظّة ظالمٍ ولا سَغَبِ مظلومٍ.[8] هر كس عهد خود با خدا را وفا كند، خداوند نيز پيمان تفضّل خود را وفا خواهد كرد؛ ﴿أوفوا بعهدي أُوفِ بعهدكم﴾.[9]

معناي وفاي عهد بنده آن است كه چهرهٴ جان خود را در علم و عمل متوجه خدا كند و معناي وفاي عهد خداوند آن است كه تمام صحنهٴ آفرينش را متوجهٴ بندهٴ صالح و باوفا گرداند. زيرا مجموعهٴ ملك و ملكوت چهرهٴ فيض خداست؛ ﴿فأينما تُولّوا فَثمّ وجه الله﴾.[10] لذا عالم ديني كه متوجه خدا شد، همهٴ جهان در كاميابي او كوشا خواهد بود و سرّ موفقيّت امام راحل (قدّس‌سرّه) نيز همين بود.

ضرورت حفظ اصول ارزشي و حضور مردمي

پنجم. استقرار نظام اسلامي كه مشروعيت خود را از منابع غنيّ و قويّ الاهي دارد و اقتدار ملّي خويش را از حضور مردمي و هماهنگي همه جانبهٴ دولت و ملت داراست، وقتي تداوم مي‏يابد و تا ظهور وليّ عصر (ارواحنا فداه) باقي مي‏ماند كه نه به اصول ارزشي و احكام ديني ثُلمه‏اي وارد شود، نه در قلمرو جمهوريت و منطق مردمي بودن نظام رَخنه‏اي وارد گردد.

اتحاد نعمتي است كه بدون آن استقلال و تماميت ارضي فراهم نمي‏شود و اختلاف آفتي است كه با آن هيچ سعادتي به دست نمي‏آيد. اميرالمؤمنين (عليه‏السلام) در اين باره فرمود: فإيّاكم و التلوّن فى دين الله، فإن جماعةً فيما تكْرهون خيرٌ من فرقةٍ فيما تحبّون، و إنّ الله سبحانه لم يُعْطِ أحداً بفرقةٍ خيراً ممّن مضي ولا ممّن بَقى.[11]

تنها از راه مشروع مي توان به هدف رسيد

ششم. نظام هماهنگ آفرينش با عنايت الاهي، طوري طراحي شد كه براي نيل به اهداف والاي علمي و عملي مانند سياستي كه عين ديانت و نظير تمدّني كه عين تديّن است، جز از راه مشروع ممكن نيست، هيچ گاه هدفِ خوبْ وسيلهٴ بد را توجيه و تبرير نمي‏كند. ملّتي به سعادت مي‏رسد، امّتي به كمال برين نايل مي‏شود كه فقط از راه مشروع بهره‏مند شود. چنان‏كه حضرت سيّدالشهداء (عليه‏السلام) فرمود: مَن حاول أمراً بمعصية اللهِ، كان أفْوَتَ لما يرجو و أسْرَع لما يَحْذر.[12]

هماهنگي علم و عمل در فطرت

هفتم. گرچه نيل به مقصود با كمك برهان عقلي و با استعانت از دليل نقلي ممكن، بلكه مطلوب است؛ ليكن همهٴ اين راه‏ها در عين لزوم و سودمندي، خطر انفكاك از عمل را به همراه دارند. زيرا گاهي با قيام دليل عقلي و با نصاب تامّ دليل نقلي، عمل به وظيفه حاصل نمي‏شود. مهمّ‏ترين راهي كه علم آن با عمل آميخته است و هرگز قبول علمي آن با نكول عملي همراه نخواهد بود، همان راه روشن فطرت است كه هماره ﴿قالوا بلي﴾ و ﴿ألستُ بربّكم﴾[13] را اطاعت مي‏كند و راه فطرت با مراقبتِ مستمرّ از آسيب نسيان و گزند گناه مصون است.

راز موفقيت آيت الله روحاني

در پايان، با عنايت به نكات مزبور سِرّ موفقيت آية الله روحاني در دوران تحصيل و راز حضور جدّي او در انقلاب و سبب ارادات و اطاعت وي از امام راحل(قدّس‌سرّه) و انگيزهٴ شركت فعّال او در دفاع مقدّس و رمز پيروي وي از مقام معظم رهبري و بالاخره علّت كاميابي آن فقيد سعيد در تأسيس و ادارهٴ حوزهٴ علميّهٴ و سند توفيق او در اقامه جمعه و جماعت و دليل كارآمدي وي در منبر ارشاد و موعظه و راز محبوبيت مردم بزرگوار و متديّن و رمز حمايت و عنايت علما و مشاعل هدايت معلوم خواهد شد.

پروردگارا، نظام اسلامي، مقام شامخ رهبري، مراجع تقليد، دولت و ملت و مملكت و همهٴ شئون كشور وليّ عصر (عجّل اللّه تعالي فرجه الشّريف) را تا ظهور آن حضرت (عليه‏السلام) حفظ فرما. امام راحل، علماي گذشته، آن فقيد سعيد و شهدا را با انبيا (عليهم‏السلام) محشور فرما. بازماندگان را اجر صابران عطا نما.

24/7/1378 رجب المرجّب 1420

عبداللّه جوادي آملي