أَعُوذُ بِاللَّهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیم

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیم

﴿إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لا نُریدُ مِنْکُمْ جَزاءً وَ لا شُکُوراً (9) إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا یَوْماً عَبُوساً قَمْطَریراً (10) فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ وَ لَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَ سُرُوراً (11) وَ جَزاهُمْ بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً (12) مُتَّکِئینَ فیها عَلَی الْأَرائِکِ لا یَرَوْنَ فیها شَمْساً وَ لا زَمْهَریراً (13) وَ دانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلالُها وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلیلاً (14) وَ یُطافُ عَلَیْهِمْ بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَکْوابٍ کانَتْ قَواریرَا (15) قَواریرَا مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوها تَقْدیراً (16) وَ یُسْقَوْنَ فیها کَأْساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبیلاً (17) عَیْناً فیها تُسَمَّی سَلْسَبیلاً (18) وَ یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ إِذا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَنْثُوراً (19) وَ إِذا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعیماً وَ مُلْکاً کَبیراً (20) عالِیَهُمْ ثِیابُ سُندُسٍ خُضْرٌ وَ إِسْتَبْرَقٌ وَ حُلُّوا أَساوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً (21)﴾.

سوره مبارکه «انسان» که در مدینه نازل شد اوصاف مردان الهی را به نحو قضیه حقیقیه ذکر کرده؛ منتها مصداق منحصر آن اهل بیت‏اند. در تاریخ نه قبل از این ذوات قدسی به این آیه عمل کردند نه بعد از اینها چون شرایط عمل کردن، اوصاف این عاملان طرزی است که غیر از ولیّ مطلقِ خدا به آن نمی‏رسد. ما الآن باید چند بار این بخش را بحث کنیم: یکی جزئیات این نعمت‏های بهشتی است یکی اینکه در اختیار کیست؟ یکی اینکه آیا بیشتر از این هم هست آیا بیشتر از این را می‏شود آرزو کرد یا یک سلسله چیزهایی است که از قلمرو آرزو بیرون است؟ چون آنچه در قرآن کریم در بخش پایانی آمده می‏فرماید یک سلسله نِعَمی در بهشت است که فوق آرزوست ﴿لَهُمْ ما یَشاؤُنَ فِیها﴾، ﴿وَ لَدَیْنَا مَزِیدٌ﴾[1] این ﴿لَهُمْ ما یَشاؤُنَ فِیها﴾ یعنی هر چه بخواهند هست هر کسی در هر حدّی لذت ظاهری بخواهد لذت باطنی بخواهد معنوی بخواهد ملکوت بخواهد هر چه بخواهد هست و به او می‏رسد. یک سلسله نعَمی در بهشت هست که کسی نمی‏خواهد، فوق مشیئت آنهاست چرا؟ برای اینکه مشیئت انسان در قلمرو معرفت اوست انسان چیزی را که می‏داند می‏خواهد چیزی را که نمی‏داند اصلاً آرزو ندارد.

مکرّر در همین بحث‏ها گذشت که یک کشاورز یا یک دامدار در طول مدت زندگی هرگز آرزو نمی‏کند که ای کاش من نسخه خطی تهذیب شیخ طوسی را داشته باشم! او اصلاً آرزو نمی‏کند. این را یک عالم یا یک فقیه آرزو می‏کند، اما یک کشاورز یا دامدار در طول مدت زندگی اصلاً به ذهنش نمی‏آید که چنین چیزی را از خدا بخواهد و بگوید خدایا آن نسخه خطی و دست‏نوشته خود شیخ طوسی را در تهذیب به من مرحمت بکن! او اصلاً تهذیب را نمی‏شناسد در آن بخش از آیات می‏فرماید اصلاً یک سلسله چیزهایی است که اصلاً بهشتی نمی‏خواهد ﴿لَهُمْ ما یَشاؤُنَ فِیها﴾، ﴿وَ لَدَیْنَا مَزِیدٌ﴾ زائد بر مشیئت است؛ وقتی آدم نداند آنجا چه خبر است چه چیزی را بخواهد؟ بگوید خدایا هر چه را که من از آن لذت می‏برم بده، این را به طور کلی می‏تواند بگوید اما فلان نعمت را بده فلان نعمت را بده فلان ملاقات را بده فلان حضور را بده فلان ظهور را بده، او اصلاً نمی‏داند تا آرزو کند؛ لذا فرمود حواس شما جمع باشد بهشت محدود به معرفت شما نیست. ﴿لَهُمْ ما یَشاؤُنَ فِیها﴾، ﴿وَ لَدَیْنَا مَزِیدٌ﴾ فوق مشیئت است فوق مشیئت است یعنی فوق معرفت است و فوق آرزوست.

این بخش از آیات پایانش به همین امر می‏رسد. در این بخش هم این بزرگان اهل معرفت را که مصداق منحصرش اهل بیت هستند؛ البته آیه کلی است اصلاً پیدا نشده است نظیر ﴿یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّکاةَ وَ هُمْ راکِعُونَ﴾[2] غیر از حضرت امیر کسی پیدا نشده و پیدا هم نمی‏شود ولی امر، امر کلی است. در اینجا می‏فرماید اینها از قیامت می‏ترسند به لطف الهی امیدوارند معیار اصلی آنها ﴿وَجْهِ اللَّهِ﴾ است. در آن بیانات نورانی حضرت امیر(سلام الله علیه) که بندگی خدا را تقسیم می‏کند عابدان را تقسیم می‏کند عده‏ای «خَوْفاً مِنَ النَّارِ»[3] عده‏ای «شَوْقاً إِلَی الْجَنَّةِ»[4] عده‏ای «حبّاً لله»^[5] هر کدام از اینها به مقام بالاتر رسیدند یقیناً پایین را دارا هستند کسی که به «حبّا لله» رسید یقیناً «خَوْفاً مِنَ النَّارِ» و «شَوْقاً إِلَی الْجَنَّةِ» را دارد؛ اما کسی که در مقام پایین است آن بالایی را ندارد لذا آن ذوات قدسی با اینکه ﴿لِوَجْهِ اللَّهِ﴾ هست و «حبّا لله» هست، آن ﴿یَخافُونَ یَوْماً کانَ شَرُّهُ مُسْتَطیراً﴾[6] را دارند «یشتاقون إلی الجنة» را دارند اینها زیر مجموعه اینهاست، اصلشان «حبا لله» است، این یک مطلب.

مطلب دیگر این است که قرآن کریم فضای بهشت را، هوای بهشت را، تکیه‏گاه بهشتی‏ها را، شراب بهشتی‏ها را، چشمه شراب بهشتی‏ها را، ساقیان را، ظروف را، تک تک اینها را تنظیم می‏کند نام می‏برد بعد می‏گوید اینها در اختیار شماست. ظرف چقدر باید باشد؟ مظروف چقدر باید باشد؟ ساقی چه کسی باید باشد؟ باید به اذن اینها باشد. ﴿لَهُمْ ما یَشاؤُنَ فِیها﴾ تک تک اینها را معرف می‏کند چه ظرفی باید باشد ساقی چه کسی باید باشد از کدام چشمه باید باشد چه چشمه‏ای باید باشد فضا چیست هوا چیست تختی که روی آن تکیه می‏کنند چیست؟ بعد می‏فرماید: ﴿مُتَّکِئینَ فیها عَلَی الْأَرائِکِ﴾ اینها ﴿مُتَقَابِلِینَ﴾ میلیون‏ها مؤمن هستند وارد بهشت شدند فرمود اینها همه روبروی هم‏اند هیچ کس روبروی هم نیست همه‏شان روی تخت تکیه می‏کنند همه روبروی هم‏اند این در دنیا فرض ندارد در دنیا اگر یک تختی باشد آن طرف یک تختی باشد این طرف تختی، مؤمنین بخواهند روی تخت باشند دو سه نفری مقابل هم‏اند بقیه یا شرق‏اند یا غرب‏اند. فرمود اینها ﴿مُتَّکِئِینَ عَلَیْهَا مُتَقَابِلِینَ﴾ تمام بهشتی‏ها روبروی هم‏اند پشت سر نیستند؛ مثل دنیا نیست که پشت سر کسی حرف بزنند. یا غیابی در کار باشد همه در مشهد و مشهود یکدیگر هستند. این ظرف چه طور باید باشد؟ می‏خواهند دسته‏دار نباشد و لبه تیز هم نباشد؛ چون می‏دانید این تُنگ‏ها هم دسته دارد هم خرطوم به اصطلاح. این ظرف و قواریری که ﴿قَدَّرُوها تَقْدیراً﴾ طرزی است که نه دسته دارد احتیاج به دسته داشته باشد، نه لبه تیز داشته باشد که هر جوری که اینها بخواهند هست این ظرف چقدری باید باشد؟ این هست. ﴿لَهُمْ ما یَشاؤُنَ فِیها﴾ یعنی کل این صحنه آن طور است؛ حالا شما تک تک این بخش‏هایی که گوشه‏ای از اینها در سوره «انسان» آمده ملاحظه بفرمایید فرمود زمام این دست اینهاست چه کسی باید ساقی باشد؟ ساقی باید چگونه باشد؟ چون این شخص در دنیا به غیر میل خدا کار نکرد مشوب نکرد اگر خواست نماز بخواند نماز خواند اگر خواست یک چیزی را انفاق بکند جایی بسازد کار خیری بکند درسی بخواند یک قدری این یک قدری هواس نفس یک قدری آن، اینها نبود «لله» بود. این ﴿إِنَّ صَلاتی‏ وَ نُسُکی‏ وَ مَحْیایَ وَ مَماتی‏ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ﴾[7] این طور نبود که قدری برای خدا قدری برای دیگری؛ این کریمه‏ای که می‏فرماید: ﴿وَ مَا یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُم بِاللَّهِ إِلّا وَ هُم مُشْرِکُونَ﴾[8] که در بخش پایانی سوره مبارکه «یوسف» است؛ یعنی اکثر مؤمنین یک غده بدخیم شرک در کارهایشان هست خدا هست و! خدا هست با! خدا هست ولی! این اول خدا، دوم فلان شخص! ـ معاذالله ـ. این شرک شرک ضعیف در غالب افراد هست. فرمود اکثر مؤمنین گرفتار چنین غده‏ای‏اند ﴿وَ مَا یُؤْمِنُ أَکْثَرُهُم بِاللَّهِ إِلّا وَ هُم مُشْرِکُونَ﴾. این کار خیری که می‏خواهد بکند می‏گوید بالاخره این کار خیر را برای هم‏حزبی خودم برای هم‏قبیله‏ای خودم که فلان روز به من رأی بدهد، چنین گرفتاری هست. فرمود اکثر مؤمنین یک گرفتاری شرک دارند آنکه می‏گوید حیات من و زندگی من «لله» است وارد یک فضایی می‏شود که کل فضا در اختیار اوست چه کسی باید ساقی باشد؟ از کدام چشمه باید بیاورند؟ چه شرابی باید باشد؟ ظرف چه طوری باید باشد؟ حالا اینها را هم یک پس از دیگری ملاحظه بفرمایید تا برسیم به آن بخش پایانی که این جزء غرر روایات ماست. مستحضرید در هر هزار روایت چنین روایتی پیدا می‏شود. حالا فرمودند که خود مؤمنین چکار می‏کنند اینها کسانی‏اند که ﴿لِوَجْهِ اللَّهِ﴾ إطعام می‏کنند تنها إطعام نیست تمام آن نعمت‏های دیگر و کارهای دیگری هم که انجام می‏دهند ﴿لِوَجْهِ اللَّهِ﴾ است با حصر ﴿إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ﴾، از شما هیچ توقعی نداریم که بعد آینده مثلاً جبران بکنید یا تشکر بکنید؛ یک وقت لساناً می‏خواهم تشکر کنید یک وقت می‏خواهم که در یک فرصت دیگری به ما رأی بدهید نه، این طور نیست. ﴿إِنَّما نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ﴾ با حصر است ﴿لاَ نُرِیدُ مِنکُمْ جَزَاءً﴾ که مثلاً مثل این کار انجام بدهید و نمی‎خواهم از ما تشکر کنید قدردانی کنید حالا آن کار خود شماست بین خود و خدایتان می‎خواهید بکنید. چرا ما این کار را می‎کنیم؟ ﴿إِنَّا نَخافُ مِنْ رَبِّنا﴾ یومی که در هم رفته است و عصبانی است و روز خطر و غضب و پراکندگی است. کسی که «حبا لله» است «خَوْفاً مِنَ النَّارِ» را یقیناً دارد آن وقت این کار را می‎کند. آن وقت ذات اقدس الهی درباره اینها چه پاداشی می‎دهد؟ می‎فرماید: ﴿فَوَقاهُمُ اللَّهُ﴾ اول از همین خطر دفع خطر شروع می‎کند تا به جذب منفعت برسد؛ ﴿فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ﴾. اول خطر برطرف شد از باب دفع نه رفع. یک عده مشمول شفاعت‎اند رفع خطر می‎شود اما این ذوات قدسی از همان اول دفع خطر بود مثل استغفار اینها.استغفار دیگران با استغفار اینها فرقش این است. استغفار دیگران برای رفع ذنب انجام شده است استغفار برای دفع ذنب انجام نشده است که ذنب نیاید نه اینکه ذنب آمده را با استغفار رد کند. ﴿فَوَقاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذلِکَ الْیَوْمِ﴾ پس این خطر برطرف شد. در قرآن فرمود افراد در قیامت مختلف‎اند ﴿وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ باسِرَةٌ ٭ تَظُنُّ أَنْ یُفْعَلَ بِها فاقِرَةٌ﴾؛[9] «فاقره» یعنی کمرشکن؛ به معنی نداری نیست فقیر به معنی گدا نیست ما چون در فارسی آن الفاظ دقیق علمی را نداریم کسی که ندارد می‎گوییم فقیر، گدا. این گدا و ندار معادل عربی‎اش فقیر نیست فاقد است فاقد یعنی ندار اما فقیر که فعیل به معنی مفعول است یعنی کسی که ستون فقراتش شکسته است آنکه دستش خالی است جیبش خالی است او قدرت قیام ندارد این را می‎گویند فقیر یعنی ستون فقراتش شکسته است که قدرت قیام ندارد چه رسد به مقاومت. این چه تعبیر دقیق علمی است که قرآن درباره عظمت اقتصاد کرده است.

در اینجا فرمود: ﴿وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ ٭ إِلی‏ رَبِّها ناظِرَةٌ﴾ نه تنها صورتشان سفید است ﴿یَوْمَ تَبْیَضُّ وُجُوهٌ﴾ اصلاً چهره اینها چهره‎ای است بشّاش. ﴿وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ ناضِرَةٌ إِلی‏ رَبِّها ناظِرَةٌ ٭ وَ وُجُوهٌ یَوْمَئِذٍ باسِرَةٌ ٭ تَظُنُّ أَنْ یُفْعَلَ بِها فاقِرَةٌ﴾ فاقره یعنی حادثه «فاقرة الظّهر»، کمرشکن. این نضرة و سرور به اینها افاضه می‎شود اینها تلقّی می‎کنند. ﴿وَ جَزاهُمْ﴾ ذات اقدس الهی جزا داد اینها را ﴿بِما صَبَرُوا جَنَّةً وَ حَریراً﴾ مستحضرید که بهترین و گرانبهاترین پارچه و فرش و پرده در روی زمین همین ابریشم است، ما از فرش ابریشم گران‎تر که نداریم. این حریر و ابریشم و استبرق که انواع گوناگون ابریشم است در قرآن کریم دارد اینها فرش بهشتی‎هاست یک، آن هم آستر فرش اینهاست نه ابره فرش اینها دو. اگر آستر ابریشم باشد ابره چیست خدا می‎داند این در سوره «هل أتی» نیست ﴿مُتَّکِئِینَ عَلَی فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ﴾[10] این «بطائن» جمع بطانة است «الظهاره ابره دان و البطانه آستر».[11] «الظهاره» آن ابره را می‎گویند، «البطانه» آن آستر را می‎گویند، آستری که طرف زمین است. آستریِ فرش‎های بهشتی‎ها ابریشم است حالا ابره‎اش چیست که لذا فرمود چیزهایی است که شما نمی‎دانید مشابه آن در دنیا نیست. ﴿مُتَّکِئِینَ عَلَی فُرُشٍ بَطَائِنُهَا مِنْ إِسْتَبْرَقٍ﴾ فضلاً از ظهائر آن. اینجا که فرمود ﴿جَنَّةً وَ حَریراً﴾ این مقام نهایی اینها نیست. ﴿مُتَّکِئینَ فیها عَلَی الْأَرائِکِ﴾ روی تخت‎ها تکیه می‎زنند که فضا و هوای اینها فضا وسیع است هوا طیب و طاهر. ﴿لا یَرَوْنَ فیها شَمْساً وَ لا زَمْهَریراً﴾ نور بهشتی شب و روز که نیست ﴿لا یَرَوْنَ فیها شَمْساً وَ لا زَمْهَریراً﴾ بعضی‎ها زمهریر را قمر معنا کردند بعضی‎ها هم زمهریر را به معنای همان شیء بارد. نور بهشت به وسیله مردم بهشتی است، آنجا نه شمس و قمر هست نه برق و لامپ و سیم. این ﴿نُورُهُمْ یَسْعَی بَیْنَ أَیْدِیِهمْ﴾[12] آدم به جایی می‎رسد که فضای زندگی را با نور خود روشن می‎کند. از ما هم خواستند زندگی‎تان را امنیت‎تان را با عمل و عقیده طیّب و طاهرتان تأمین بکنید بهشت این است وگرنه در بهشت نور زائدی که نیست ﴿نُورُهُمْ یَسْعَی بَیْنَ أَیْدِیِهمْ﴾.

﴿وَ دانِیَةً عَلَیْهِمْ ظِلالُها﴾ سایه کنایه از جای خنک است سایه خیلی مطلوب است. این تخت‎ها و امثال تخت‎ها و اشجاری که هست سایه‎های اینها بر سر اینهاست که اینها در زیر سایه اشجار بهشتی، تخت‎هایی که روی آن تکیه دادند ظلال دارد سایه دارد هوای معتدل دارد تکیه می‎کنند. ﴿وَ ذُلِّلَتْ قُطُوفُها تَذْلیلاً﴾ این میوه‎هایی که همیشه رسیده است می‎خواهد برسد در دسترس است این طور نیست که اینها بروند در باغ یک میوه بچینند، خواستند میوه بچینند در دسترس اینهاست قطوف میوه یعنی چیدن میوه. این در دسترس اینهاست آسان است؛ اما حالا ساقی آنها کیست؟ ﴿وَ یُطافُ عَلَیْهِمْ بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَکْوابٍ کانَتْ قَواریرَا﴾ ظر‎ف‎های نقره‎ای و نقره‎فام و شفاف و تمیز و «قواریر» یعنی تُنگ‎های بلورین و ظریف؛ چه کسی دور می‎زند اینها را و این شراب را به اینها می‎دهد؟ چون در سوره مبارکه 47 که به نام حضرت است دارد: ﴿وَ أَنْهارٌ مِنْ خَمْرٍ لَذَّةٍ لِلشَّارِبینَ وَ أَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفّی﴾،[13] ﴿أَنْهَارٌ مِنْ ماءٍ غَیْرِ آسِنٍ وَ أَنْهارٌ مِنْ لَبَنٍ لَمْ یَتَغَیَّرْ طَعْمُهُ﴾ چهار نهر روان است اگر تُنگ است اگر ظرف است از همین انهار چهارگانه یا چشمه‎های مخصوصی هم که در همین سوره نام می‎برد یک عده آماده می‎کنند به اینها می‎دهند حالا این عده چه کسانی‎اند؟

پرسش: ...

پاسخ: بسیار خب؛ اما معقولات محض هم در پایان همین بخش خواهد آمد نعمت ظاهری هست آنجا که ﴿وَ أَنْهَارٌ مِنْ عَسَلٍ مُصَفّی﴾ آنجا که ـ معاذالله ـ با کَندو درست نشد که مگس کنارش باشد این با صوم و صلات درست می‎شود با عقیده درست می‎شود با عمل صالح درست می‎شود با دفاع مقدس درست می‎شود که ثواب این همه به ارواح طیّب و طاهر شهدا است با اینها درست می‎شود.

پرسش: ...

پاسخ: آن درست است به هر حال این طور نیست که از ظاهرش گذشته باشد از کجا پدید آمده است را ایشان بیان می‎کنند وگرنه خود نهر، نهر است این طور نیست که نهر نباشد عسل نهری نباشد نهر عسلی نباشد منتها منشأ آن عقاید صائب و عمل صالح است؛ لذا میلیون‎ها سال اگر این آب بماند ﴿لَمْ یَتَسَنَّهْ﴾،[14] ﴿لَمْ یَتَغَیَّرْ طَعْمُهُ﴾، این شیری نیست که از حیوان دوشیده بشود بین فرث و دم، بلکه طیب و طاهر است ﴿خالِدینَ فیها أَبَداً﴾ وقتی ابد هست و بو نمی‎آید ﴿لَمْ یَتَغَیَّرْ﴾ است ﴿لَمْ یَتَسَنَّهْ﴾ است همین است اگر محصول کارهای مادی باشد بله، اما محصول صوم و صلات است محصول ایمان و عمل است.

﴿یُطافُ عَلَیْهِمْ بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَکْوابٍ کانَتْ قَواریرَا ٭ قَواریرَا مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوها﴾ این ظرف چقدری باید باشد؟ ببینیم این آقا یا این خانم چه میل دارد؟ چگونه باید باشد؟ به چه شکل باشد؟ چه اندازه باید باشد؟ پس آن شراب، آن جا، آن فضا، آن هوا، آن ظرف به اختیار خود همین بهشتی‎هاست؛ لذا در بخش‎های دیگر فرمود: ﴿لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْری﴾[15] خلاصه این است که اگر ﴿لَهُمْ جَنَّاتٌ تَجْری﴾ پس معلوم می‎شود که همه جزئیات آنها زیر نظر و با اراده اینها تنظیم می‎شود.

پرسش: ...

پاسخ: نه مکان هم نیست الآن ما اینجا که هستیم یک بدنی داریم یک مکانی داریم یک زمانی داریم یک زمینی این مربوط به  بدن ماست؛ اما این حرف‎ها، این مطالب، نه در زمان است نه در زمین. این مطالب کجایی است؟ این مطلب که می‎گوییم بهشت فلان نعمت را دارد، این را عقل درک می‎کند این نه زمان دارد نه زمین. حرف زدن ما در مکان و زمان است نشستن در زمان و مکان است اما فهم ما کجاست؟ این مطلبی که می‎فهمیم کجاست؟ این نه زمانی است نه زمینی. ما الآن می‎گوییم میلیون‎ها سال قبل این مطلبی که فلان آقا گفت درست است یا میلیون‎ها سال بعد وقتی مردمی می‎آیند باید این چنین باشند، ما از نبش زمان و زمین در معارف می‎گذریم و مطالب را درک می‎کنیم؛ بهشت هم چنین چیزهایی دارد آن بخش‎هایی که مربوط به جسم است سرجایش محفوظ است آن بخش‎هایی که معارف بهشت است سرجایش محفوظ است.

فرمود: ﴿وَ یُطافُ عَلَیْهِمْ بِآنِیَةٍ مِنْ فِضَّةٍ وَ أَکْوابٍ﴾ «اکواب» آن ظرفی است که نه دسته دارد و نه خرطوم به اصطلاح ﴿کانَتْ قَواریرَا ٭ قَواریرَا مِنْ فِضَّةٍ قَدَّرُوها تَقْدیراً﴾ این ظرف چقدری باید باشد؟ این آقا استکان چایی می‎خواهد میل کند این چه استکانی باشد؟ یا می‎خواهد آب میل کند این لیوانش چقدری باشد؟ این باید به اراده خودش باشد. ﴿وَ یُسْقَوْنَ فیها کَأْساً کانَ مِزاجُها زَنْجَبیلاً﴾ این «مزاجها، مزاجها» معنایش این نیست که طعمش طعم زنجبیل دارد بلکه زنجبیل یک چشمه‎ای است که بخشی از آب آن چشمه را ممزوج می‎کنند به آب و شرابی که به این بهشتی عطا می‎کنند. آن وقت آن چشمه را خالص چه کسی می‎نوشد؟ مقرّبون. در بخش‎های دیگر دارد که این «رحیق مختوم» یعنی سرش مُهر شده است که مزاجش از یک چشمه‎ای است آن چشمه را چه کسی می‎نوشد؟ ﴿عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ﴾ اینجا هم بیان می‎کند می‎فرماید که ﴿کانَ مِزاجُها زَنْجَبیلاً﴾ زنجیل چیست؟ ﴿عَیْناً فیها تُسَمَّی سَلْسَبیلاً﴾ حالا ممکن است که مزه او مزه زنجبیلی یا مزه کافوری بدهد در بخش‎های قبلی هم همین طور گذشت آیه پنج این سوره این بود که ﴿إِنَّ الْأَبْرارَ یَشْرَبُونَ مِنْ کَأْسٍ کانَ مِزاجُها کافُوراً﴾؛ این ﴿عَیْناً یَشْرَبُ بِهَا الْمُقَرَّبُونَ﴾ مفسر آن کافور است، نه اینکه این چشمه طعم کافوری می‎دهد. بله، ممکن است این چشمه طعم کافوری بدهد اما مزاج به این معنا نیست که طعمش طعم کافور می‎دهد مزاج به این معناست بخشی ضعیفی از آن چشمه برتر ممزوج شده با این. اینجا هم همین طور است ﴿کانَ مِزاجُها زَنْجَبیلاً ٭ عَیْناً فیها تُسَمَّی سَلْسَبیلاً﴾، حالا ساقی کیست؟ ﴿وَ یَطُوفُ عَلَیْهِمْ وِلْدانٌ مُخَلَّدُونَ إِذا رَأَیْتَهُمْ حَسِبْتَهُمْ لُؤْلُؤاً مَنْثُوراً﴾ ساقی کسانی هستند که وقتی شما ببینید اینها مثل یک لؤلؤ پراکنده می‎بینید آنجا هم مستحضرید که اصلاَ لغو نیست بد نیست خیال نیست باطل نیست کثافت نیست ﴿لَا لَغْوٌ فِیهَا وَ لاَ تَأْثِیمٌ﴾[16] این «لا» لای نفی جنس است؛ چون تکرار شده مرفوع است. اصلاً خیال بد در بهشت نیست. این ولدان مخلدند ساقی این بهشتی‎ها هستند در این فضا اصلاً به نحو نفی جنس خیال بد نیست ﴿لَا لَغْوٌ فِیهَا وَ لاَ تَأْثِیمٌ﴾، چنین چیزی نیست. الآن غالب افراد نسبت به بعضی از گناهان معصوم قطعی‎اند. الآن هیچ مسلمانی هیچ شیعه‎ای در تمام مدت عمر اصلاً به فکرش می‎افتد که ـ معاذالله ـ با مادرش زنا کند بعد بگوید «استغفرالله»! اصلاً در تمام مدت عمر اصلاً به ذهنش نمی‎آید تا بعد بگوییم استغفار کرده است. هیچ ـ به نحو سالبه کلیه ـ قطعی بالضرورة که هیچ شیعه‎ای اصلاً به ذهنش نمی‎آید تا بگوییم باید استغفار بکند آنجا هم این طور است ما نسبت به بعضی از گناهان معصومیم؟ از بس قباحت آن بیّن الغی است اصلاً به ذهن نمی‎آید تا بعد استغفار بکنیم. همان طوری که مؤمن در دنیا نسبت به محارم خود این طور است که اصلاً خیال گناه هم نمی‎کند؛ مثلاً تا الآن شاید در ذهن کسی این حرف نیامده که بعد بگوییم نیامده؛ اصلاً نمی‎آید تا بگوید بد است. آن بهشت این طور است که «لا» لای نفی جنس است اصلاً خیال بد در بهشت نیست؛ ﴿وَ إِذا رَأَیْتَ ثَمَّ رَأَیْتَ نَعیماً وَ مُلْکاً کَبیراً﴾، عالی اینها، بر پیکر اینها ثیاب سندس است که خضر است و استبرق است ﴿وَ حُلُّوا أَساوِرَ مِنْ فِضَّةٍ وَ سَقاهُمْ﴾ آنجا طوری نیست که زینت انگشتر طلا بد باشد یا فلان بد باشد. این طلا را از دل کوه در نیاوردند این طلا را از نماز شب درست کردند. آن‎گاه عمده این است: ﴿وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً﴾ تا اینجا ساقی مشخص بود سقی مشخص بود ظرف مشخص بود اما اساس و حرف آخر و حرف مهم همین جمله است ساقی خدا اینهاست. این شراب طهور است، دیگر حالا یکی از آن چهار نهر است یا نه، این شراب طهور چه شرابی است؟ این بیان نورانی را مرحوم امین الاسلام در مجمع نقل می‎کند که روایت به این عظمت و پاکی و طهارت و قداست بسیار کم است. می‎بینید که درباره بهشتی‎ها اینها چه طور نقل می‎کنند؟ مرحوم امین السلام طبرسی(رضوان الله تعالی علیه) در جلد دَه مجمع البیان در ذیل همین آیه: ﴿وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً﴾ نقل می‎کند که ذات اقدس الهی به اینها طوری این شراب را عطا می‎کند که اینها به جز ذات اقدس الهی همه چیز را فراموش می‎کنند بعد می‎فرماید این مطلب را از وجود مبارک امام صادق نقل کردند و یک نفر نقل نکرد بلکه همه اصحاب این روایت را نقل کردند که ﴿وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً﴾؛ یعنی شرابی که «یطهرهم عن کل شی‏ء سوی الله»، از ماسوای خدا اینها را تطهیر می‎کنند بعد فرمود این را «رووه» به صورت جمع ذکر می‎کند «رووه عن جعفر بن محمد(علیه و علی آبائه و ابنائه آلاف التحیة و الثناء)» این را در همین قسمت ﴿وَ سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً طَهُوراً﴾ نقل می‎کند در صفحه 310؛ آنجا دارد که «قیل» در شراب طهور «یطهرهم عن کل شی‏ء سوی الله» فقط به یاد خدا هستند؛ «إذ لا طاهر من تدنّس بشی‏ء من الأکوان»؛ خیلی این حرف بلند است. اگر کسی گوشه‎ای از علاقه به خانواده، به زن، فرزند، به خانه، به درس و بحث، گوشه‎ای علاقه داشته باشد طاهر نیست. خیلی این حرف بلند است بگوید من هم خدا را می‎خواهم هم درس و بحث را! هم خدا را می‎خواهم هم خدمت به مردم را! خدمت به مردم در برابر خدا نیست برای خداست. لذا فرمود «یطهرهم عن کل شیء سوی الله إذ لا طاهر من تدنس بشیء من الأکوان إلا الله». این یک دنس و شرک و چرک است بعد فرمود: «رووه عن جعفر بن محمد(علیهما السلام)». ببینید سخن از اینکه یک شخص روایت کرده نیست، همه این کسانی که این طرز فکر می‎کنند این را فقط از خاندان وحی دارند، این را از حضرت امام صادق گرفتند از جای دیگر که نگرفتند. این «رُوِی» نیست یا شخص معین بگوید که «قال جعفر بن محمد» که یک مرسله باشد نیست می‎گوید همه این آقایان که این حرف را می‎زنند همه‎شان از وجود مبارک امام صادق نقل کردند.[17]

پس ساقی اگر خدا شد ﴿سَقاهُمْ رَبُّهُمْ شَراباً﴾ که «یطهرهم عن» ماسوای توحید؛ این می‎شود موحد محض. این موحد محض چیزی را با خدا نمی‎خواهد، هر چه را اگر بخواهد در راه خدا می‎خواهد.

«و الحمد لله رب العالمین»