پایگاه اطلاع رسانی اسراء: امام علی بن حسین بن علی بن ابیطالب (علیهم السلام) مشهور به سجاد، چهارمین امام شیعیان در اوضاع ناگوار اجتماعی كه ارزش های دینی دست خوش تغییر و تحریف امویان قرار گرفته بود، مهمترین كار خویش را در زمینه برقراری پیوند مردم با خداوند از راه مناجات و دعا آغاز كرد. چنین بود كه مردم تحت تأثیر روحیات آن حضرت قرار گرفتند و شیفته مرام و روش او شدند و بسیاری از طالبان علم و دانش در مسلك راویان حدیث او در آمدند و از سرچشمه زلال دانش وی كه برخاسته از علوم رسول خدا (ص) و امیرالمؤمنین (ع) بود، بهره ها جستند.

به مناسبت سالروز ولادت آن امام همام گزیده ای از بنان حکیم متأله حضرت آیت الله العظمی جوادی آملی با موضوع معارف امام سجاد علیه السلام را از نظر می گذرانیم.

امام سجاد(ع) و دستیابی به حكمت عبادات

معظم له خاطر نشان کردند: سخنان امام سجاد (سلام‏ الله‌عليه) كه بر منبر شام ايراد فرمود، نشان مي‏ دهد كه حضرات معصومين (عليهم‏ السلام) به حكمت عبادات رسيده‏ اند. در بخشهايي از سخنان آن حضرت آمده است: «أنا بن مكّة ومني، أنا بن زمزم وصفا» من فرزند مكه و منا هستم؛ يعني آن عبادتي كه بايد در مكه و منا انجام بگيرد من به آن رسيده‏ ام و آن عبادت مرا به اينجا رساند، نه اينكه من فرزند سرزمين مكه و منا هستم. آنان كه در منا زندگي مي‏ كنند و اهل آن سرزمين‏ اند فرزند منا نيستند؛ آنكه قرباني مي‏ دهد تا دين زنده و محفوظ بماند او فرزند مناست. با اينكه در اين مسافرت حسين‏ بن علي(سلام‏ الله‌عليه) از مكّه برگشت و ديگر به مشعر و منا و عرفات نرفت و در مني قرباني نكرد، قبل از روز دهم ذي‏ الحجه حضرت از مكّه به طرف كوفه حركت كردند، امام سجاد (عليه‏ السلام) هم به منا نرفت و قرباني نكرد، با اين وجود فرمود: من فرزند مكه و منا هستم.

ایشان به کلام گهربار زینت عبادت کنند گان در رابطه با حقوق قلب و چشم در راستای بینش واقعی حقایق الهی پرداختند و مرقوم داشتند: پوشاندن چشم از نگاه حرام و نگريستن به آنچه را كه خدا امر فرموده، از حقوق چشم به شمار مي‏ آيد.چشم را پيامبرِ دلْ ناميدند كه فرمان او مي‏ برد و هرگونه نگاه بيجا، ظلم و تعدي در حق اوست و آن را تير زهرآگين از تيرهاي شيطان دانسته‏ اند كه با نگاه حرام، تيرِ آن به جان انسان اصابت مي‏ كند. خداوند چشم را در انسان قرارداد تا حقايق هستي را مشاهده نموده و به عظمت خالق پي برد؛ نه اينكه هر چه در مقابلش افتاد بنگرد و دل را تحريك كند. بسياري از اضطراباتِ قلب به واسطه نگاههاي آلوده و حرام است. زماني كه نگاه پاك باشد دل روشن مي‏ شود، ولي زماني كه چشم آلوده به گناه شد، لغزش دل بر صاحبش آشكار مي‏ گردد و زماني كه حق بصر ادا شود، شخص اهل بصيرت مي‏ شود و حق آن را امام سجاد(عليه‌السلام) در راستاي آيه كريمه سوره نور تفسير مي‏ فرمايد كه :«حق البصرِ اَنْ تغضَّه عما لا يحلُّ لك و تعتبر بالنظر به»؛ حق بينايي آن است كه آن را بپوشاني از آنچه ديدن آن حرام است و با ديده عبرت‏ انگيز به حوادث بنگري.

آیت الله العظمی جوادی آملی با استناد به فرمایشات آن حضرت، حق خداي بزرگ بر انسان را بندگي مخلصانه یک بنده مطرح کردند و آورده اند: امام سجّاد(عليه‌السلام) مي‏ فرمايد: حق خداي بزرگ بر تو آن است كه او را بندگي كرده، چيزي را شريك او قرار ندهي، هرگاه اين حق خداوندي را با اخلاص عمل نمودي، خداي بزرگ بر خود واجب كرده كه امور دنيا و آخرت تو را كفايت كند.

این استاد برجستۀ حوزه علمیه در بخشی از کتاب حکمت عبادات خود به دیگر حالات معنوی آن حضرت پرداختند و مرقوم داشتند: وقتي انسان دست به دعا برداشت، طبق روايات و سنت معصومين (عليهم‏ السلام) مستحب است آن را بر سر و صورت خود بكشد؛ براي اينكه لطف خدا به اين دست پاسخ داده است. دستي كه به سوي خدا دراز شود، يقيناً خالي بر نمي‏ گردد و دستي كه عطاي الهي را دريافت كرد، گرامي است، لذا خوب است آن را به صورت يا به سر بكشد. گاهي امام سجاد (سلام‏ الله‌عليه) چيزي كه به سائل مرحمت مي‏ فرمودند، دست مبارك را مي ‏بوييد و مي‏ گفت: اين دست به دست الهي رسيده؛ چون خدا فرمود: ﴿هو يقبل التوبة عن عباده ويأخذ الصدقات﴾

منبع: کتاب حکمت عبادات، انتظار بشر از دین